«بازی کردن» همواره یکی از سرگرمی‌های انسان بوده و یکی از فعالیت‌هایی است که توانسته کودکان و بزرگسالان را به هم نزدیک‌تر کرده و بین آنان پیوند ایجاد کند. بسیار می‌بینیم که در رویدادهای گردشگری انواع فعالیت‌های محلی مانند نواختن موسیقی، رقص، پخت‌و‌پز، ساخت صنایع دستی و … به نمایش گذاشته می‌شوند. اما بازی‌های بومی ایران مهجور واقع شده‌اند.
خاطره بازی
از آنجایی که برخی بازی‌ها برای بزرگسالان زنده کننده‌ی خاطرات خوش کودکیشان است، با نمایش آن به گردشگران ایرانی و شرکت دادن آنان در بازی‌ها می‌توان اوقات خوشی را برایشان به وجود آورد. این کار برای آشنا کردن گردشگران خارجی با بازی‌های بومی نیز لازم است؛ به آن دلیل که بسیاری از تفکرات و هنرهای محلیِ ایرانی در این بازی‌ها جلوه‌گر شده‌اند.
علاوه بر آنکه ایرانی‌ها بازی‌های مشترک بسیاری دارند، در نقاط مختلف ایران نیز بازی‌های خاصی طراحی و بازی شده است و این به دلیل گستردگی اقلیمی و قومی ایران است. حدود 150 نوع بازی در ایران وجود دارد که در این سال‌ها با بخش زیادی از آن بیگانه شده‌ایم.سازمان یونسکو اهتمام ویژه‌اى نسبت به احیاى بازی‌هاى بومى و ملى کشورهاى مختلف داشته است و این نشان از اهمیت این موضوع دارد.
آشتی با بازی‌ها
همانطور که گفته شد یکی از راه‌هایی که می‌تواند زمینه‌ساز این آشنایی باشد، نمایش این بازی‌ها در رویدادهای گردشگری است. به این صورت که در غرفه‌های فضای بسته‌ی هر شهر محلی برای انجام بازی‌هایی که به فضای باز نیاز ندارند اختصاص داده شوند و با دعوت از بازدید کنندگان بازی به آنان معرفی شود تا در صورت علاقه‌ی فرد در بازی مشارکت کند. این کار در فضای باز هم به همان صورت با معرفی بازی‌های دیگر انجام شود. پس چه بهتر که در کنار معرفی مکتوب این بازی‌ها برای نمایش هرچه بهتر آن تلاش کنیم. در زیر به معرفی تعدادی از بازی‌های بومی ایران می‌پردازیم؛
آسیاب بچرخ
این بازی یکی از بازی‌های مشترک در شهرهای مختلف ایران است که دختران به آن علاقه‌ی بیشتری دارند. ابتدا شرکت‌کنندگان دست‌هاى یکدیگر را گرفته و حلقه‌اى را تشکیل مى‌دهند، یکى از بازیکنان که غالباً از همه بزرگ‌تر است، نقش استاد را بازى مى کند و با ریتمى آهنگین مى‌گوید: «آسیاب بچرخ» و حلقه مى‌گوید: «مى چرخم» و با سرعت شروع به چرخیدن مى‌کنند تا آنجا که تعادل‌ها به هم بخورد. استاد دوباره مى‌گوید: «آسیاب بشین» و حلقه می‌گوید: «مى‌شینم» سپس استاد و حلقه گفت‌وگویى آهنگین را ادامه می‌دهند؛
_آسیاب پاشو
_پا نمى‌شم
_جون خاله جون
_پا نمى‌شم
_جون عمه جون
_پا نمى‌شم
_قفل چمدون
_پا نمى‌شم
_تو رو خدا جون
_پا می‌شم.
_آسیاب بخواب
_مى‌خوابم
و سر خود را خم کرده و چشم‌هاى خود را مى‌بندند.
_آسیاب صندلى بساز.
افراد حلقه، یک پاى خود را بالا آورده و حالت نشسته روى صندلى مى‌گیرند.
در آخر استاد مى گوید:
_آسیاب بچرخ
همگى مى چرخند و در حالى که حرکت خود را سرعت مى بخشند مى‌خوانند و تکرار مى‌کنند:
آسیاب تندترش کن، تندتر و تندترش کن.
الک دولک
در تمام مناطق ایران رواج دارد و به همین دلیل در هر شهر قواعد مختلفى دارد. شرکت کنندگان که عموماً پسران هستند، به دو دسته تقسیم می‌شوند. تیم آغازکننده به قید قرعه انتخاب مى‌شود. سرتیم دسته‌ی اول، به وسیله چوبى به طول حدوداً 80 سانتیمتر (اَلَک)، چوب کوچک (دولَک) را به سمت تیم مقابل پرتاب مى‌کند و الک را در کنار محل پرتاب مى‌گذارد.
دسته‌ی مقابل سعى مى‌کند چوب دولک را در هوا بگیرد. در این صورت، بازى به نفع آنها تمام مى‌شود و گروه‌ها جابجا مى‌شوند. در غیر این صورت، یک نفر از گروه دوم چوب دولک را برمى‌دارد و به سمت الک پرتاب مى‌کند و سرتیم گروه اول سعى مى‌کند دولک را در هوا بزند. اما اگر نتواند مانع به زمین افتادن دولک شود، این بار نوبت آن بازیکن تمام شده و بازى را به یکى از یاران گروه خود واگذا می‌کند.
پس از برنده شدن، هر عضو تیم برنده با الک، دولک را روى هوا میزند (مانند عمل روپایى در فوتبال). هر تعداد ضربه که بتواند به دولک بزند به همان تعداد مى‌تواند توسط الک، دولک را به دورتر پرتاب کند. همه‌ی اعضا این کار را کرده و پشت سر هم دولک را به منطقه‌ی دورتر مى‌برند. افراد بازنده باید از آخرین نقطه، تا نقطه‌ی شروع بازی، افراد برنده را کولى دهند.
ختر یا خروس جنگی
این بازى با نام‌هاى یک لنگه پا، الخترک، الختور، رمازا نیز معروف است و در اغلب نقاط ایران رواج دارد. بازى الختر یک بازى هیجانى و ساده است. ابتدا شرکت‌کنندگان به دو گروه تقسیم مى‌شوند و هرگروه یک نفر را به‌عنوان سالار انتخاب مى‌کند.
سالار افراد را یک به یک به میدان مى‌فرستد. افراد باید یک پاى خود را با دست بگیرند و با حالت لى‌لى وارد میدان شوند و سعى کنند با ضربه زدن با سینه یا دست و یا جا خالی دادن، تعادل حریف را به هم بزنند و یا پاى او را از دستش خارج کنند. برنده باید از میانه‌ی میدان گذشته و خود را به محل استقرار تیم حریف برساند. اگر در حین مبارزه تعادل فرد به‌هم خورده به زمین بخورد و یا پایش را زمین بگذارد و یا پایش از دستش خارج شود بازنده است و از بازى حذف مى‌شود.
برنده‌ی نهایى تیمى است که بیشترین افراد را به محل استقرار تیم حریف رسانده باشد. در نوع دیگرى از این بازى، از هر تیم فردى به عنوان داماد انتخاب مى‌شود و همه افراد با هم وارد میدان شده و مبارزه می‌کنند. در این شکل، تنها دامادها هستند که باید خود را به تیم مقابل یا اصطلاحاً دروازه برسانند. در برخی نقاط، افراد به صورت دست به سینه وارد میدان شده و به مبارزه مشغول می‌شوند که این حالت را خروس جنگی می‌نامند.
بالا بلندی
شرکت کنندگان به قید قرعه، یک نفر را به عنوان گرگ انتخاب مى‌کنند که باید دنبال بچه‌هاى دیگر بدود و آنها را بگیرد. وقتى گرگ به یکى از بچه‌ها نزدیک شود او باید روى یک بلندى که یا از پیش معین شده و یا هر بلندى دیگر برود و تا وقتى روى بلندى است گرگ نمى‌تواند او را بگیرد. اگر گرگ، کسی را پیش از رفتن روى بلندى بگیرد، او گرگ مى‌شود و کار او را دنبال مى‌کند. وقتى گرگ دنبال افراد مى‌دود، دیگران شعر و یا رجز مى‌خوانند و در عین حال دقت می‌کنند که گرگ ناگهان هدفش را عوض نکند و آنها را نگیرد:
گرگ بازى تنبلى هرگز مکن / جان من! خود را به گوشه کز مکن
در محیط‌هاى باز، مانند دشت و صحرا ممکن است به جاى بلندى، افراد با گچ یا زغال، دایره یا مربعى بکشند و درون آن را جاى امن اعلام کنند.
تازادان انزلی
به قید قرعه یک نفر انتخاب شده و خم می‌شود تا بقیه افراد از روى او بپرند. این بازى دوازده مرحله دارد که در هر مرحله فرد پرنده باید حین پریدن جمله‌ی مشخصى را گفته و عملى طنزگونه و یا مهارتى انجام دهد.
نفر اول تا سوم فقط جملات را می‌گویند، نفر چهارم با گفتن جمله‌ی خود یک ضربه نیز میزند. پنجمى یک سنگ روى کمر فرد می‌گذارد، ششمى یک دست می‌پرد و سنگ را بر می‌دارد، نفرات هفتم، هشتم و نهم هنگام پریدن حرکاتى مانند فشار آوردن، ایستادن و تکان دادن را انجام می‌دهند، نفر دهم هنگام پریدن یک کلاه روى کمر فرد می‌گذارد، یازدهمى باید طورى بپرد که کلاه نیفتد، نفر دوازدهم بعد از پرش، کلاه را برداشته پرتاب می‌کند و همگی فرار می‌کنند. شخص خم شده به دنبال کلاه رفته و آن را برداشته و سه دور، به دور خود می‌چرخد و به دنبال افرادی که فرار کرده‌اند می‌رود و کلاه را به سمت آنها پرتاب می‌کند. کلاه به هر کسی خورد آن شخص نوبت خم شدنش می‌شود و مراحل برای او تکرار می‌شود.
این بازى در مناطق مختلف داراى قواعد و ادبیات متفاوتى شده و غیر از شکل تک خرک، در شکل چند خرک نیز انجام مى‌شود.
ترنا بازی (کمربند بازی)
این بازى تقریباً در بیشتر نقاط روستایى و عشایرى ایران و با نام‌هاى مختلفى رواج دارد. ابتدا به تناسب تعداد بازیکنان، دایره‌اى روى زمین کشیده می‌شود، سپس شرکت کنندگان به قید قرعه، به دو گروه تقسیم می‌شوند. یک تیم داخل دایره و تیم دوم اطراف دایره مى‌ایستد. گروه داخل دایره، ترناها و یا کمربندها را به صورت افقى با فاصله‌ی مساوى طورى قرار مى‌دهند که یک سر ترنا بر روى خط دایره و سر دیگر ترنا به طرف مرکز دایره باشد.
هر فرد باید براى محافظت از ترنا، پاى خود را روى آن بگذارد و یا با رساندن پاى خود به پاى افراد بیرونى آنها را بسوزاند.گروه بیرونى نیز باید یا ترنا را بربایند و یا افراد داخل دایره را بیرون بکشند. اگر یک ترنا به دست تیم بیرونى بیفتد سعى می‌کند با ضربات ترنا به پاى افراد داخل دایره، آنها را وادار به عقب نشینى کرده و بدون اینکه پاى حریف به آنها بخورد، ترنا و یا افراد بیشترى را به بیرون بکشد. اگر پاى افراد داخل دایره به پاى یک فرد خارج از دایره برخورد کند، تیم بیرونى بازنده شده و باید جاى دو تیم عوض شود.
