در این مقاله می‌خواهیم علاوه بر مروری کوتاه بر دوران مشروطیت و به خصوص مشروطه در اصفهان به معرفی آثار و اماکن مرتبط با این جنبش در این شهر را بپردازیم و شما را دعوت کنیم تا با موضوع مشروطیت شهر اصفهان را زیر و رو کنید و این برگ از تاریخ را به شکل بصری و عمیق تورق کنید. با ایران تراول همراه باشید.
مشروطیت در اصفهان
در دوران پس از امضای قانون مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار، ظل السلطان پسر مظفرالدین شاه حاکم اصفهان بود و چون از مادری غیر قاجاری متولد شده بود ولیعهدی را به محمد علی پسر کوچک‌تر شاه داده بودند از همین رو از همان ابتدای فرمان مشروطیت همکاری و حمایتی تمام قد از جریان مشروطیت داشت و در جریان پذیرش نظام نامه مجلس در تاریخ 5 شعبان 1325 نخستین نشست مشروطیت اصفهان در خانۀ آقا نجفی (همان خانه مشروطه که در ادامه به آن بیشتر می‌پردازیم) برگزار شد. ظل‌السلطان، با تأنی و ملاحظه همراه با جریان مشروطیت جلو میرفت و همه نوع همراهی نشان می‌داد. ولی طلوع مشروطیت در اصفهان تنها به میل و اراده ظل‌السلطان نبود و افکار عمومی و خواست طبقات مردم و انتشار روزنامه‌هایی مثل جهاد اکبر نیز در آن موثر بود.
شروع استبداد صغیر
پس از مرگ مظفرالدین شاه و شروع حکومت محمد علی شاه و مخالفت او با مشروطیت دوران استبداد صغیر شروع شد. حکومت اصفهان به اقبال الدوله رسید او آنقدر به رعایا ظلم می‌کرد که در مجلس جزو هشت نفر منفورین ملت شمرده می‌شد و سرانجام موجب قیام مردم اصفهان شد. پس از قیام مردم اصفهان علیه حکومت اقبال‌الدوله و تقاضای کمکِ آیت‌الله نورالله نجفی اصفهانی و آقانجفی اصفهانی از ایل بختیاری برای پیوستن به مجاهدینِ شهری، ضرغام السلطنه با هفت هزار نفر به باغ ابریشم آمد و همراه با یکصد و ده تن از بختیاری‌ها و با شعار «علی ولی‌الله» حرکت کرده وارد اصفهان شد. ملحق شدن آنها به مجاهدین اصفهانی باعث فتح اصفهان گردید و اقبال الدوله حاکم اصفهان به کنسولگریِ روس در اصفهان پناهنده شد. بعد از او صمصام السلطنه بختیاری حاکم اصفهان شد. به این دوران سلطه لرهای بختیاری بر اصفهان نام می‌برند که تا آغاز پهلوی ادامه داشت.
شکست استبداد صغیر با کلید اصفهانی
پس از شکست قیام گیلان و تبریز نوبت به اصفهان بود که با قیام لرهای بختیاری جانی دوباره به مشروطه ببخشد. قوم لر بختیاری به ایلخانی سردار اسعد بختیاری از مناطق بختیاری و همچنین از اصفهان که بختیاریهای زیادی ساکن آنجا هستند با سواران زیادی راهی تهران شده تا به دل مشروطه زده و به جای آنکه دور بمانند و از دور شاهد و حامی مشروطه باشند، در دل مشروطه و پایتخت به نبرد با استبداد بپردازند. علیقلی خان سردار اسعد که در آن هنگام در فرانسه مشغول معالجات چشم خود بود، در پاریس با تعدادی از مشروطه‌خواهان ارتباط تنگاتنگی داشت و خود نیز از مشروطه‌خواهان بود، به اصفهان آمد. ایل بختیاری با حرکت به سوی تهران و با همراهی مجاهدین شمال به فرماندهی سپهدار اعظم که در نزدیکی تهران به هم پیوستند، پس از شکست مقاومت نیروهای استبداد صغیر موفق به فتح تهران و شکست استبداد صغیر شدند.
مقبره‌های سران مشروطه در اصفهان
علی‌قلی‌خان سردار اسعد
همانطور که در متن آمده سردار اسعد را فاتح تهران و احیاگر مشروطیت می‌دانند. دوران حیات علی‌قلی‌خان سردار اسعد، مقارن با دوران پر فراز و نشیب سیاسی و اجتماعی در ایران و حتی در سطح جهانی بوده‌است. ورود وی به عرصه سیاسی ایران، در اواسط سلطنت ناصرالدین شاه بود. با روی کار آمدن مظفرالدین‌شاه، (و متعاقب آن، اتابک) دامنه فعالیت‌های سیاسی وی بیشتر شد، ولی با به قدرت رسیدن محمدعلی‌شاه، تا پیش از به توپ بستن مجلس، وی کاملاً از صحنه سیاسی خارج شده بود ولی، در دوران پس از فتح تهران و ابتدای سلطنت احمدشاه، علی‌قلی‌خان، از تأثیرگذارترین رجال سیاسی ایران بوده‌است.
علی‌قلی‌خان سردار اسعد سرانجام در روز سه‌شنبه ۱ آبان ۱۲۹۶ در تهران درگذشت و از طرف دولت با تشریفات رسمی و احترام نظامی در حالی‌که پیکر وی روی توپ حمل می‌شد، تشییع گردید. ابتدا قرار بود در صحن کاخش در جونقان تدفین گردد، اما بنا به وصیت او، پیکر وی به اصفهان منتقل گردید و در مقبره خانوادگی در تخت فولاد و در تکیه میرفندرسکی، به خاک سپرده شد.
نجفقلی صمصام‌السلطنه
او فرزند حسینقلی خان ایلخان بختیاری و حاجی بی‌بی مهرافروز دختر شفیع خان فرزند ظهراب خان در چهراز بود و در سال ۱۲۲۹ زاده شد. پس از مرگ پدر در ۱۲۸۱ از مظفرالدین شاه لقب صمصام‌السلطنه و مقام ایلخانی گرفت. صمصام‌السلطنه در جنبش مشروطه به مخالفان محمدعلی‌شاه پیوست و با برادر خود علیقلی خان سردار اسعد همراه شد. او به همراه سواران مسلح بختیاری اصفهان را تصرف کرد و حکومت اصفهان را در ۱۳۲۶ ق. به‌دست گرفت. در ۱۲۸۹ رئیس‌الوزرا شد و تا ۱۲۹۱ در این منصب باقی‌ماند.
از خدمات بزرگ او می‌توان ملقا کردن عهدنامه ترکمنچای نام برد که با استفاده از انقلاب کمونیستی روسیه و فرصتی که پیش آمده بود این کار را انجام داد.
صمصام السلطنه در سال ۱۳۰۹ در اصفهان درگذشت و در تکیه بختیاری‌ها در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.
مشروطه گردی در اصفهان
تکیه میرفندرسکی
یکی از مهم‌ترین و زیباترین آثاری که رد پر رنگی از مشروطه در اصفهان را همراه خود دارد تکیه میرفندرسکی است که اکثر بزرگان بختیاری را در خود جای داده است و این بختیاری‌ها همان کسانی هستند که در دوره مشروطه حاکمان اصفهان بوده‌اند گرچه این بنا یادگار صفوی است ولی اکثر بزگان و تاثیر گذارانی که از مشروطه می‌شناسیم در این تکیه مدفون هستند. این تکیه که در تخت فولاد واقع شده در تاریخ ۱۶ تیر ۱۳۶۴ با شمارهٔ ثبت ۱۶۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سرداران و مشاهیر مشهور مشروطه در اصفهان مدفون در این تکیه
- سردار اسعد بختیاری؛ ایلخان معروف و روشنفکر هفت‌لنگ بختیاری و از شخصیت‌های اصلی انقلاب مشروطه.
- سردار جنگ بختیاری؛ وزیر جنگ دوران قاجار و حاکم اصفهان،
- نجفقلی صمصام‌السلطنه؛ از سران ایل بختیاری و دو دوره رئیس‌الوزرای ایران،
- داراب افسر بختیاری؛ شاعر معاصر بختیاری،
- بی‌بی مریم بختیاری (سردار مریم بختیاری)؛ زن تحصیلکرده و مبارز انقلاب مشروطه و دارنده بالاترین مدال شجاعت کشورآلمان.
تور مجازی و بازدید نقشه‌ی تکیه میرفندرسکی
خانه مشروطه
در داستانی که از انقلاب مشروطه در اصفهان نقل کردیم مدام از جمع‌های روشنفکران و بزرگان مشروطیت برای تصمیم گیری و قانون گذاری برای وضع کشور گفتیم. مکانی که تمام بزرگان مشروطه به آن رفت و آمد داشتند و به نوعی مجلسی از خبرگان ملت در اصفهان بود همین خانه‌ی مشروطیت است که امروزه با عنوان موزه مشروطیت هم معروف است. توصیه ایران تراول این است که حتما در تور یکروزه مشروطه گردی اصفهان حتما به این مکان سر بزنید و تصویر کسانی که داستان شجاعت و آزادی‌خواهی آنها را خواندید را از نزدیک به صورت ماکت به همراه مکان و حال هوایی که در آن زندگی می‌کرده‌اند را ببینید.
به داخل خانه ی مشروطه که بروید ۱۲ اتاق، دو حیاط اندرونی و بیرونی و دو شاه نشین در سمت شمالی و جنوبی می بینید. اتاق هفت دری که فقط در فصل گرم سال استفاده می شد شیشه کاری های زیبایی دارد که با تابش نور خورشید فضایی خیال انگیز را ایجاد می کند. تالار با گچ بری های استادانه و نقاشی های خیره کننده مزین شده و جلوه ای خاص گرفته است. تمامی این نقاشی ها به سبک شیر و شکر کشیده شده اند که این سبک به آن ها ظاهری برجسته داده است.
در قسمت هایی از این موزه ماکت هایی را از روحانیون فعال مشروطه می بینید و تاریخ مشروطه به صورت تصویری در جلوی چشمانتان به تصویر در می آید. این خانه از دو بخش «موزه خانه مشروطه» و یک بخش «علمی و فرهنگی» تشکیل شده که در این بخش همایش ها و کنفرانس های مختلفی برگزار می شود.
خانه مشروطه که روزگاری خانه رهبر انقلاب مشروطه در اصفهان بود بعدها توسط شهرداری اصفهان خریداری و مرمت شد. خانه بعد از مرمت در سال ۱۳۸۷ افتتاح شد تا مردم با بازدید از آن، دوران مشروطه ی ایران را بهتر بشناسند. حیف است به اصفهان بروید و این خانه ی تاریخی را از نزدیک نبینید؛
تور مجازی و بازدید خانه تاریخی
برای دیدن این خانه باید به خیابان نشاط کوچه ی چهاردهم بروید. بازدید از این خانه رایگان و هر روز از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب باز است.
اگر به این بنا و خانه تاریخی علاقه مند بودید و از اورسی‌های زیبای آن لذت بردید حتما به دو خانه‌ی ملا باشی و انگورستان ملک هم سر بزنید!
اگر به این سفر علاقه داشتید و یا نقاط تازه و مرتبط با موضوعی می‌شناختید با ما در تماس باشید!
