کمتر کسی است که در سفر خود به بازار نرود تا سوغات و یادگاری از سفرش با خود ببرد. خوبیِ بازار کاشان این است که علاوه بر آنکه خرید خود را انجام می‌دهید می‌توانید شکوه و معماری یک عصر را نیز ببینید. و ضمن آنکه اگر در فصول گرم سال به شهر کاشان رفته‌اید، بازار کاشان محل خوبی است که از گرمای کویر دوری کنید و هوایی بخورید.
درباره‌ی بازار کاشان
درباره‌ی دوران ساخت بازار کاشان سخن‌های زیادی گفته شده. برخی معتقدند این بازار اصلاً در زمان آل بویه و سلجوقی ساخته شده است. در طول زمان تخریب شد و دوباره توسط صفویان احیا شد. گفته می‌شود زلزله‌ای رخ داد و دوباره این بازار را تخریب کرد. پس در دوران قاجار به خصوص در زمان فتحعلی شاه اقدام به دوباره ساختن آن کردند. حتی قسمت‌هایی از آن در زمان پهلوی و برای ساخت جاده و … تخریب شد! اما رونق اصلی بازار کاشان عهد صفوی بوده است. علاوه بر رونق اقتصادی، این بازار بین جهانگردان هم معروف بوده و اروپایی‌ها برای دیدن آن به کاشان سفر می‌کردند.
در تمام طول بازار یعنی از دروازه دولت (میدان شهرداری کنونی) تا میدان فیض و مقابل مسجد میدان در دو طرف، بیش از ۱۲۰ دکان بزرگ با ایوان جلو و بالاخانه و بالکن فوقانی ساخته شده بود. در فواصل دکان‌ها هم چندین کاروانسرای وسیع مقابل یکدیگر با چهارسوهای مرتفع و مسقف به طوری بنا کرده بودند که انتهای هر دکان به صحن کاروانسراها در و پنجره و نور گیر داشت!
رسم بازاری
بازار کاشان بخش‌های مختلفی دارد که هرکدام علاوه بر داشتن کاربری مختص خود، زیبایی خاصی برای مردمان این دوره دارد.
بازار تاریخی کاشان مانند بسیاری از بازارهای دیگر شامل بخش‌های مختلفی است:
- راسته (مسیر اصلی بازار)
- دسته (صنف های مختلف)
- دالان
- سرای خان (تجارتخانه‌ای برای عمده فروشی)
- خانبار یا کالنبار (انبار کالا یا محلی برای انجام کارهای مختلف روی اجناس)
- تیمچه (مرکز چند سرا یا تجارتخانه)
- قیصریه (بازاری در دار که در آن بیشتر کالاهای گران و ظریف فروخته می‌شد)
- دکان
از این میان می‌توان به مشاغل زیر اشاره کرد:
- بازار مسگرها
- بازار زرگرها
- بازار کفاش‌ها
- بازار بزازها
- بازارچه‌های مختلف
- ضرابخانه
- بازار رنگرزها
در زیر بخش‌هایی که شهرت بیشتری دارند را آورده‌ایم:
- تیمچه‌ی امین الدوله
- کاروانسراهای گمرک و نو
- سرای نراقی‌ها
- حمام خان
- سرای زرکش‌ها
- سرای قمی‌ها
- سرای آب انبار
- سرای چهارگوش
- تیمچه‌ی حاج محمد صادق
- مدرسه و مسجد میانچال
- مسجد تبریزی‌ها
- سرای ملک
- تیمچه‌ی سیدآقا
- مسجد کفش‌دوزها
رفاهی‌جات
از آنجایی که بازار محل کسب مردم بوده و مردمان زیادی هم برای خرید به آنجا می‌رفتند، پس لازم بوده علاوه بر دکان و غرفه، خدمات رفاهی دیگری را نیز دارا باشد. بازار کاشان از این جهت بسیار غنی است. در این بازا حمام، مسجد، آب انبار، کاروانسرا و حتی امامزاده وجود داشته است. پس نیاز نبوده که مردم برای نماز خواندن، حمام کردن، استراحت کردن و تهیه‌ی آب از بازار خارج شوند. لازم به ذکر است که همه‌ی این امکانات در زمان ساخت اولیه‌ی بازار ساخته نشده. بلکه در طول زمان، با کسب تجربه و احساس نیاز گسترش پیدا کرده است.
خلاصه آنکه این بازار بیش از چهل بنای تاریخی در خود جای داده است. طوری که اگر هر روز به آنجا بروید، بی‌شک چیز تازه‌ای کشف خواهید کرد.
بازماندگان
از جمله آثار تاریخدار پیش از عهد صفویه (سلسله‌ی آق قوینلوها) که اکنون در بازار کاشان دیده می‌شود یک جفت درب چوبی بزرگ بر سرای معروف به ذغالی‌ها است که این بیت با تاریخ آن روی در کنده شده:
برای نفع خلایق چو کرد بنیادش
به سال هشتصد و هشتاد و هشت شد معمور
استفاده از بازار
همانطور که قبلاً در مطلب مربوط به عالی قاپو هم گفته شد، شاه عباس علاقه‌ی زیادی به برگزاری جشن و آتش بازی داشته. او در هنگام حضور خود در کاشان هم از علاقه‌ی خود دست نمی‌کشیده. شاه عباس جشن‌های مختلفی در کاشان و آن هم در بازار آن برگزار می‌کرد. چنانکه بازار را چراغانی می‌کردند و با نواختن موسیقی و آتش بازی در اطراف بازار مردم را به بزمی شبانه دعوت می‌کردند. پس این بازار طیق همان رسم در دوره‌های بعد هم محلی بود برای جمع شدن‌های مردمان و شادی کردنشان.
تیمچه‌ی امین الدوله
اگر وقت یا انرژی کافی برای بازدید از همه جای بازار را ندارید، دیدن تیمچه‌ی امین الدوله را از دست ندهید. تیمچه‌ی امین الدوله کلیتی از زیبایی این بازار را به شما نشان می‌دهد.
این سرای سرپوشیده از جمله بناهای متعدد ساخت دست فرخ خان غفاری کاشی ملقب به امین الدوله است و در چهار سوق بازار معروف به میانچال قرار دارد. این سرا سه طبقه دارد و بزرگی و زیبایی آن در جای دیگر دیده نشده است.
تیمچه‌ی امین‌الدوله در زمان قاجار ساخته شده است و استاد علی مریم کاشانی طراح و معمار این بنا بوده که آن را بین سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۴ هجری قمری ساخته است.
تزئینات
تزئینات هندسی سقف کاروانسرا که به وسیله مقرنس کاری با آجر و کاشی انجام شده و به سبک خاص ایرانی طاقبندی شده. این مکان به واسطه نمایش هندسه‌ی دقیق و طرح زیبایش فضایی دل انگیز را به وجود آورده است.
این بنا به طوری با اصول هندسی دقیق و با اسلوب ساخته شده که پس از گذر سال‌ها هیچ قسمتی از آن تخریب نشده است. البته تنها تغییری که در این بنا اتفاق افتاده، این است که پنجره‌هایش که پیش از این به شکل ارسی بوده، هم اکنون به پنجره‌های چوبی تبدیل شده.
در بازار چه هست؟
اگر برای خرید سوغات دنبال جای مناسبی هستید این بازار پیشنهاد خوبی است. در این محل صنایع دستی سنتی و زیبای کاشان و اصفهان وجود دارد و بعضی از هنرمندان هم هنرهای خود را به معرض نمایش و فروش گذاشته‌اند.
اگر در بازار خسته بودید و یا گرسنه به کافه ملک سر بزنید.
نشانی کافه ملک: بازار، کاروانسرای بخشی
