مسجد جامع کاشان با قدمتی بیش از ۸۰۰ سال به عنوان قدیمی‌ترین مسجد شهر کاشان شناخته می‌شود، این مسجد در سال ۱۳۱۵ با شماره ثبت ۲۵۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مسجد جامع کاشان قدیمی‌ترین بنای تاریخی این شهر است و قدمت آن به سال ها پیش از مسجد آقا بزرگ یعنی عصر سلجوقی می‌رسد و مناره‌ی مسجد قدیمی‌ترین بنای تاریخ‌دار استان اصفهان است. این مسجد مرکز بزرگترین و قدیمی‌ترین هیئت مذهبی کاشان (هیئت ابوالفضل کاشان-مشتی) است.
تاریخچه مسجد جامع کاشان
در لایه‌برداری‌‌‌‌‌‌‌های اخیر از گچبری‌های محراب دوره سلجوقی، آثار و تزئیناتی متعلق به دوره آل بویه کشف و شناسایی شده است. در شبستان تابستانی این بنا که در زیر شبستان زمستانی قرار دارد، طرحهای بسیار زیبای کاشی کاری دیده می‌شود و در کف این شبستان آثاری از کوره‌های پخت ظروف چینی به وسیله کارشناسان سازمان میراث فرهنگی در گذشته کشف شده است. این بنا دارای گنبد آجری است که احتمالاً پس از زلزله معروف سال ۱۱۹۲هجری قمری که‌این مسجد آسیب فراوانی دید، به وسیله «عبدالرزاق خان کاشی» به صورت اساسی تعمیر و این موضوع در کتیبه خط ثلث در زیر گنبد مسجد به سال ۱۲۰۷ هجری قمری نیز مشخص شده است. مسجد جامع کاشان از کهنسال‌ترین بناهای تاریخی این شهر به شمار می‌رود و بر روی بنایی کهنسال تر پایه‌گذاری شده که به عقیده برخی از کارشناسان قدمت آن مربوط به قبل از اسلام است.
برخی دیگر از کارشناسان با توجه به آثارکوره‌های پخت سفال و سایر فضاهای کاوش شده در زیر شبستان‌های مسجد، آن را مربوط به قرون اولیه دوره اسلامی می‌دانند، بنابه برخی روایات تاریخی این مسجد به دستور صفیه خاتون دختر مالک اشتر بنا نهاده شده است. این مسجد دارای دو قبله می‌باشد که یکی از آنها به دلیل رعایت نشدن جهات دقیق قبله (به گفته متخصصان میراث فرهنگی) از عمد تخریب شده که آثار گچبری بسیار نفیسی بوده که به دلیل اینکه برای نمازگزاران مشتبه نشود محراب دیگری در نزدیکی همان محراب ساخته‌اند اما مردم عامی اعتقاد دارند که این محراب به طرف بیت المقدس بوده و بعد از اینکه قبله در سال دوم هجرت تغییر یافت این محراب تخریب شده است. در محراب دیگر که به سمت مسجدالحرام است آیه تغییر قبله از بیت المقدس به طرف مکه به چشم می‌خورد که خود دلیل بر اعتقاد مردم نسبت به این موضوع است. گفته می‌شود دراین مسجد سلطان علی بن محمد باقر نمازگزارده، از این رو مردم کاشان این مسجد را بسیار قابل احترام می‌دانند و قدیمی‌ترین کتیبه‌ای که درمسجد وجود دارد به تاریخ ۴۶۶ هجری قمری است که بر روی منار آن آمده است «این منار سومین منار تاریخ دار قدیمی ایران به شمار می‌رود».
ویژگی معماری مسجد جامع
این بنا دارای بخش های زیر است:
- گنبد آجری با مقصوره
- ایوان مرتفع
- صحن وسیع
- حوض خانه
- سه شبستان بزرگ
- دو محراب اصلی
از شاخصه های این مسجد محراب زیبا و ساده‌ی آن است که در عین سادگی با گچبری‌های زیبایی که توسط استاد باقر اصفهانی انجام شده، متمایز شده است.
این مسجد دارای دو محراب اصلی است، قبله یکی کج و قبله دیگری راست است.کارشناسان می‌گویند: به دلیل رعایت نشدن جهت درست قبله این محراب تخریب شده و محراب جدیدی از آن ساخته شده است.
متاسفانه در زلزله معروف سال ۱۱۹۲ هجری قمری بخش عمده‌ای از این مسجد دچار آسیب شده است که در آن دوران توسط «عبدالرزاق خان»، یکی از حاکمای کاشان مرمت شد که این کار ۱۰ سال طول کشید.
[highlight bgcolor=”#f7f7f7″]خواندن این مقاله پیشنهاد می شود: بقعه امام زاده شازده ابراهیم کاشان[/highlight]
جاذبه جدید در نزدیکی مسجد جامع
خانه استیوِ کاشان که در کنارِ مسجد جامع واقع شده بعنوان جاذبه ی جدید گردشگری کاشان به حساب می آید