عاشورا مقدس ترین روز در ایران | آیین های محرم در ایران

محرم در ایران در تمام کشور رنگ و شور دیگری دارد و هر نقطه‌ای از آن با سنت‌های خاص و به شیوه‌ی گذشتگانشان این ایام را به سوگواری و عزاداری پیشوای مذهبی خود می‌پردازند. ایران تراول در این مطلب مناطقی از ایران که در این ایام شیوه‌ی خاص و سنتی قدیمی را برای عزاداری حفظ کرده‌اند را به شما معرفی می‌کند. در این ایام می‌توانید به درک عمیقی از روحیات و مذهب ایرانی ها برسید، با ما همراه باشید.

مراسمات معمول محرم در ایران

ماهیت تمام این مراسمات سوگواری و عزاداری است و رنگ اصلی تمام این مراسم‌ها، مشکی است ولی از رنگ‌های سبز که نماد نیکی و معصومیت است و قرمز که نماد خون و درد و گاها نماد ظلم و بی دینی است هم استفاده می‌شود. محرم در ایران همراه است با صدای نوحه که نوعی موسیقی حزن انگیز است و مردم همراه با این نوا به صورت نمادین به سر و سینه خود با دست یا زنجیر ضربه می‌زنند. این کار نمادی است از غم و اندوهی که بر آنها وارد شده است.

معمولا در تمام شهرهای ایران مراسم‌ها در حسینیه‌ها که برای این ده شب وسعتشان به کوچه‌ها هم کشیده شده و تماما رنگ مشکی دارند از بعد از ظهر میزبان مردم هستند و مراسم با سخنرانی، نوحه خوانی آغاز می‌شد و با سینه زنی و برداشتن نمادهایی مثل علم و پرچم وارد خیابان‌ها می‌شوند و در صف‌های منظم در مسیرهای تعیین شده حرکت می‌کنند و دوباره به همان حسینیه برمیگردند و غذایی که خیرین هزینه‌ی آن را پرداخت کرده‌اند و با نام نذری معروف است را صرف می‌کنند.

مراسمات خاصه محرم در ایران

مراسمات محرم در ایران را به صورت عمومی بررسی کردیم ولی این مراسمات در گوشه کنار ایران شیوه‌ها متفاوتی هم دارند و در هر استان، هر شهر و حتی هر روستا ممکن است با هم متفاوت باشد.

مراسم نخل برداری

نخل یکی از نمادهای عاشورایی است که در واقع نمادی است از تشییع پیکر پیشوای بزرگ شیعیان امام حسین که معمولا با چوب در قالب سازه‌های بسیار بزرگ ساخته می‌شود و بیشتر در مناطق کویری ایران برای مراسمات محرم استفاده می‌شود. در ایام محرم نخل را با پارچه سر تا سر سیاهپوش می‌کنند.این نخل تزئیناتی نظیر شمشیر ، آینه، میوه، پولکهای مختلف، منگوله‌های تزئینی، دستمال‌های ابریشمی رنگی دارد که در دو طرف نخل بسته می‌شود. یکی از معروف ترین این نخل‌ها در شهر یزد و در میدان امیر چخماق قرار دارد که از تنه‌های قطور درختان برای ساخت آن استفاده شده است.

در دهه اول محرم و یا در دهه آخر صفر، نخل توسط مردم عزادار مانند کشتی به حرکت در می‌آید و سه دور گرد میدان نخل می‌چرخد و آنگاه آرام آرام به درون آشیانه خود باز می‌گردد. مراسم نخل‌برداری در بسیاری از شهرهای استان یزد مختص روز عاشوراست و هر سال با سینه زنی،‌روضه خوانی و پخش نذری همراه است.

آیین سنتی بیل زنی در روز عاشورا

این مراسم مربوط به واقعه ای است که بعد از عاشورای و شهادت امام حسین رخ داده و گروهی از اهالی طایفه بنی سعد پیکر امام را سه روز بعد از شهادتش خاک سپاری می‌کنند و مردم خوسف بیرجند این بیل‌ها که با آن این عمل را انجام داده‌اند را مقدس می‌دانند و به همین دلیل در روز دهم محرم با اجرای مراسمی که عمر آن به بیش از 300 سال قبل برمی‌گردد به سوگواری می‌پردازند.

برای برپایی آن هیات ها به دسته های 15 نفری تقسیم می شوند، افراد بیل در دست، دایره وار در کنار هم بیل‌هایشان را به طرف آسمان می ‌برند و هر فرد در حال حرکت به هوا پریده و تیغه‌ بیل‌ها را به هم می ‌زند. در کنار این مراسم گهواره کوچکی به نماد طفل شیرخوار امام حسین و تشییع پیکر ایشان با همراه مراسم روضه خوانی جریان دارد.

آیین غذای نذری در روستاهای مبارکه اصفهان

همانطور که اشاره کردیم غذایی که توسط خیرین و به نیت امام حسین پخته می‌شود با عنوان نذری بخش مهمی از آیین عذاداری محرم است اما در روستاهای مبارکه اصفهان رسم جالی جریان دارد که شور حال این نذری رو دوچندان می‌کند، البته نمونه‌های مشابه آن در نواحی دیگر هم دیده ‌می‌شود مانند روستاهای اطراف مبارکه در روز تاسوعا،‌ اهالی روستای باغملک به روستای اراضی می روند، و در روز بعد، جایشان را عوض می کنند.

میزبان ها،‌در هر کدام از این دو روز،‌بسته به توانایی که دارند غذایی تدارک می بینند و آن را تزئین می کنند و در غرفه هایی که برای این منظور در حسینه روستا تدارک دیده اند می گذارند. بعد از نماز ظهر اهالی روستا در حسینیه را باز می کنند، هر خانواده خانواده ای را که به مهمانی دعوت کرده است به غرفه ای که تدارک دیده می برد و با غذا هایی که آماده کرده اند از آنها پذیرایی می کنند.

سوگواری به رسم اساطیری

آیین گل مالی در لرستان،‌ از جمله آیین های پیش از اسلام است که بعدا در دوران اسلام نیز به زندگی ادامه داده است. طبق سنت، مردم برای مرگ قهرمان ها و جوانان،‌این آیین را اجرا می کردند و حالا برای عزاداری عاشورا تکرارش می کنند. این آیین به صورت ضعیف‌تر و حجم کمتر یکی از متداول‌ترین شیوه‌های عزاداری محرم در ایران است.

برای اجرای آن خاک تمیز الک شده را در حوضچه هایی که قبلا با آجر آماده شده اند با گلاب نذری و آب گل می کنند. حدود نیمه های شب عزادارانی که برخی نذر دارند وارد حوضچه های گل شده و بعضی تمام سر و صورت و حتی چشمان خود را آغشته به گل می کنند و به اصطلاح به گل می افتند. برخی دیگر از عزاداران تنها سر و صورت و دوکتف و شانه خود را گل می زنند و درکنار شعله های آتش که به همین منظور تهیه شده خود را خشک می کنند، فرد به گل افتاده این وضعیت را تا ظهر عاشورا حفظ می کند. آیین گل مالی در لرستان،‌ جزو میراث ملی کشور به ثبت رسیده است.

خیمه کوبی در نوش آباد

آیین خیمه کوبی یکی دیگر از آیین‌های محرم در ایران که شباهت‌های به نمایش و کارناوال‌های خیابانی دارد و ترکیبی از شبیه خوانی و عزاداری است، در مراسم خیمه کوبی که در نوش آباد کاشان برگزار می شود،‌ هر سال چند هزار نفر در نقش دو لشکر اشقیا و انبیا دور هم جمع می شوند، به همه و حتی بچه ها لباس های مناسب شبیه خوانی می پوشانند.

در حالی که لشکر خوبی‌ها (انبیا و اولیای الهی) توسط لشکر بدی‌ها (ظلم و پلیدی‌ها) به ناحیه ای که از قبل مشخص شده هدایت می شوند،‌خیمه هایی که توسط بچه ها حمل می شوند را به مکانی که برای برپا کردن آن ها در نظر گرفته شده می برند و بعد رجز خوانی و برپا کردن خیمه ها آغاز میشود.

مراسم خیمه کوبی یا همان برپا کردن خیمه های دو طرف ، معمولا در روز هشتم محرم انجام می شود،‌ می گویند این مراسم حدود یک قرن سابقه دارد و مقدمه ای برای مراسم دیگری است که بازسازی چیده شدن خیمه انبیا و به راه افتادن لشکر اسیران از کربلا به سمت شام در روز یازدهم محرم است. در انتهای این مراسم قهوه‌ای سرو می‌شود که در نوع خود بی نظیر است و برای دم کردن آن بیش از 4 ساعت زمان گذاشته می‌شود که به قهوه انوشه معروف است.

قالی شویان، عزاداری با ثبت جهانی