باغ دولت آباد یکی دیگر از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو است که در شهر جهانی یزد قرار دارد. پس از این جهت با اثری کاملا شناخته شده مواجه هستیم و یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی که باید در سفر به ایران و شهر یزد بازدید کرد باغ دولت آباد است.
باغ دولت آباد نمونه‌ای منحصر به فرد از باغ ایرانی
باغ دولت آباد یکی از مهم‌ترین و زیباترین نمونه‌ها از باغ ایرانی است که قدمت ساخت آنها به قبل از اسلام و باغ پاسارگاد باز می گردد. در معماری باغ‌های ایرانی سطوح شیب کمی داشته‌اند که این موضوع کمک می کرد تا آب به راحتی در جوی‌ها و باغچه‌ها جریان پیدا کند و در کنار این نهرها درختان باغ به شکل منظم قرار می‌گیرند. اما مهم ترین ویژگی باغ‌های ایرانی تفاوت اکوسیستم داخل باغ و محیط پیرامون آن است که با تغییر پوشش گیاهی، آب و هوا و وجود آب در آن به مانند یک بهشت می‌ماند.
باغ دولت آباد هم از این حیث جزو برترین و جذاب‌ترین باغ‌های ایرانی است زیرا در دل کویر ایران و به دور از رودخانه و چشمه ساخته شده و با حفر پنج رشته قنات از 65 کیلوکتر آن سوتر و با امکانات 200 سال پیش آب را از دل زمین بیرون کشیده‌اند و به اینجا آوردند و باغی مطبوع با جریان دائمی آب ساخته‌اند.
داستان باغ دولت آباد
در اوایل قرن 17 میلادی ایران در دوره افشاریه و حکومت نادر شاه افشار قرار داشت. نادر شاهی که با همکاری شاه طهماسب دوم توانسته بود افغان‌ها را از ایران بیرون کند و با سرکوب شورشیان ، شکست قوای ازبک و عثمانی، صلح با روسیه و فتح هندوستان توانست قدرت را به ایران بازگرداند و تمام عمر خود در لشکر کشی بود ولی هرجه شورش‌ها را سرکوب می‌کرد فتنه‌ای تازه و دشمنی نو سر بر می‌آورد و در نهایت این سردار و جنگ‌جوی هوشمند که بی شباهت به اسکندر مقدونی هم نبود در توطئه‌ای که در سپاه خودش اتفاق افتاد کشته شد. ایران بعد از نادر و با گنجینه‌های حاصل از لشکرکشی‌های مداومش غنی و ثروتمند بود اما جانشینان او چندان خوش فکر و مقتدر نبودند.
در همین زمان‌ها بود که قدرت‌های محلی جان تازه‌ای گرفتند. حاکم و والی یزد، محمد تقی خان بافقی ملقب به خان بزرگ یکی از آنها بود و خود را سر سلسله‌ی خوانین یزد قرار داد و به فکر ساخت بارگاهی شاهانه برای خود افتاد، او باغی را بنا نهاد که پس از اتمام آن و پایان دوره افشاریه به عنوان محل اقامت حاکم وقت و معاصر با کریم خان زند مورد استفاده قرار گرفت.
باغ دولت آباد در زمان محمد تقی خان، در خارج از حصار شهر یزد قرار داشت و سمت شمالی باغ به خیابانی پر درخت منتهی می شد. تعداد این درختان به حدی بود که مانع دید از خارج به داخل باغ می شدند و فضایی دور از چشم همگان را در باغ ایجاد می کردند. این خیابان به هزار درخت شهرت داشت و با عرض ۴ تا ۵ متر و طولی بیش از ۲۰ کیلومتر تا رحیم آباد ادامه می یافت. ضلع شرقی باغ نیز به خیابانی به طول ۸ کیلومتر محدود می شد و از سمت غرب باغ به مسیل رودخانه ای خشک می رسید.
با گسترش شهر در دوران قاجاریه، این باغ به دروازه چهارمنار (یکی از دروازه های شهر یزد) متصل گردید اما همچنان خارج از محدوده شهر قرار داشت. با گذشت زمان، شهر بزرگ و بزرگ تر شد و بافت شهری اطرف آن را پر کرد. در دوران پهلوی با گسترش ساخت و ساز در حومه شهر، ساختمان ها پیرامون باغ را فرا گرفتند و به تدریج باغ به جایی در مرکز شهر یزد تبدیل شد.
بلندترین بادگیر جهان در باغ دولت آباد
تنها زیبایی باغ دولت آباد باغ ایرانی آن نیست و عمارت‌ها و معماری بناهای این باغ نیز منحصر به فرد و جذاب است. مانند اکثر بناهای ایرانی این بنا هم به دو بخش اندرونی و بیرونی تقسیم می‌شود و در بخش اندرونی محل سکونت حاکم و والی بوده و قسمت بیرونی مخصوص مهمان و مراسمات بوده است. ویژگی‌های معماری هر کدام از این بخش‌ها متفاوت است. در مورد این گونه از معماری در خانه‌های ایرانی کاشان توضیح دادیم.
[highlight bgcolor=”#999999″]حتما در مورد معماری ایرانی در مطلب خانه عباسیان بخوانید.[/highlight]
مهم ترین ساختمان باغ، عمارت هشتی می باشد که در انتهای محور اصلی باغ و متصل به دیوار جنوبی است. این عمارت، ساختمان اصلی باغ را تشکیل داده و تلفیق جریان هوا و آب را به زیباترین شکل مورد استفاده قرار می دهد. هر اتاقی که نگاه کنید نقش پر رنگ جریان آب را میبینید و با نوآوری‌های خاص این بنا به جریان آب موج داده می‌شود که باعث تولید صدای دلنشین و جلوه‌ی بیشتر آب می‌شود. در این ساختمان باد و آب داخل حوض ها تلفیق می شوند و هوای خنک را از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها انتقال می دهند. به دلیل همین خنکای هوا به این بنا، ساختمان تابستانه یا بادگیر تابستانه نیز گفته می شود.
Emarat e badgir baghe doolat abad
هشتی، ساختمانی دو طبقه می باشد که شکلی شبیه به یک هشت ضلعی دارد و سه شاه نشین با درهای مشبک و حوضخانه ای با حوض مرمری، اتاقک بادگیر، هشتی و دو اتاق پستو را در خود جای داده است. سقف این قسمت دارای کاربندی زیبایی است که هنر دست استاد حاجی علی اکبر آخوند می باشد و با سیم گل و دمگیری گچی به شکلی بسیار ماهرانه جلوه می کند . استفاده از درِ ارسی، شیشه های رنگی و رقص نور آفتاب و مهتاب در آنها زیبایی بیشتری را به این عمارت هدیه می دهد.
در طبقه بالایی عمارت، یک تالار و ایوان وجود دارد و امکان تماشای منظره زیبای باغ را فراهم می سازد.
ساختمان بهشت آیین
حضور در آب و هوای کویری یعنی شما در تابستان به شدت گرم و در شب‌های زمستان با سرمای طاقت دست به گریبان هستید. این ویژگی باعث شده فضای مناسب هر دوی این اقلیم را در معماری ایرانی شاهد باشیم، هرچقدر فضای عمارت تابستان نشین خنک و دلنشین است. در بخش زمستانی گرم و صمیمی است، این فضا بسته‌تر روبه روی تابش جنوبی باغ و با مصالحی با مقاومت بیشتر در مقابل سرما ساخته شده است. این ساختمان دقیقا در روبه روی هشتی قرار دارد و در محدوده ی نواری میان دو ساختمان که در راستای محور مرکز قرار دارد گیاه شبدر کاشته شده است. در دو طرف این محدوده درختان گیلاس و انار به چشم می خورند.
موقعیت جغرافیایی باغ دولت آباد
ایران تراول به شما توصیه می‌کند تا حتما از این بنای شناخته شده و جهانی دیدن کنید، بهترین ساعت ممکن برای بازدید از این بنا اوایل صبح و یا بعد از ظهر است، برای بازدید از آن حدود 2 ساعت وقت بگذارید و تجربه قدم زدن در باغ ایرانی را از دست ندهید. برای رفع خستگی کافه خوبی هم در داخل باغ قرار دارد و میزبان گردشگران خواهد بود.
برای مقاصد اطراف باغ دولت آباد به شما توصیه میکنیم که حتما از مسجد جامع یزد، زندان اسکندر و میدان امیر چخماق دیدن کنید. زیرا این‌ها قرابت زیادی با هم دارند و برای یک برنامه یک روزه انتخاب مناسبی هستند.
