خانه لاری های یزد درست در زمانی بنا بهاده شده که بهترین نمونه‌‌های موجود از خانه‌های ایرانی در سراسر ایران ساخته شده است. اگر از دوران صفوی و ماقبل آن کاخ، مسجد، منار و دژ به جای مانده اما دوره قاجار و قرن 18 میلادی را در ایران باید به نام خانه‌های ایرانی نام گذاری کرد. خانه لاری های یزد هم نمونه‌ای کم نظیر از معماری خانه‌های ایرانی در مناطق کویری و خصوصا شهر جهانی یزد است. در ادامه با ایران تراول همراه باشید که علاوه بر آشنایی با ویژگی‌های معماری خانه‌های کویر مرکزی ایران خانه زیبای لاری های یزد را هم معرفی کنیم.
عصر طلایی خانه های ایرانی
دوران قاجار را می‌توان زمان قدرت گرفتن تجار و بازاریان نامید، تجاری که با از دل مردم بیرون آمده بودند و نسبت به وابستگان حکومت نزدیکی بیشتری با مردم داشتند و مردم هم در طرف مقابل اکثر آنها را شخصی دین دار و معتمد می‌دانستند. این دلیل خوبی بود که اکثر این خانه‌های زیبا دقیقا در بافت شهری و در کنار عموم مردم ساخته می‌شد. رابطه مردم با این تجار تنها به هم محلی بودن منتهی نمی‌شد، اکثر این خانه‌ها به مناسب‌های متنوع مذهبی یا عزا و عروسی میزبان ساکنان محل بود و گاه صاحب خانه به صورت خیریه خانه را برای برگزاری مراسم عروسی در اختیار اقشار کم بضائت قرار می‌داد و یا بخشی از خانه را در زمان محرم به حسینیه تبدیل می‌کرد. نمونه بسیار جالب این موضوع را در خانه‌ی ملک التجار اصفهان شاهد هستیم. یا به مانند خانه‌ی عامری‌های کاشان حمام خانه را با دری مجزا به صورت عمومی در اختیار مردم محل قرار می‌داد. این رابطه عمیق میان مردم و صاحب این خانه‌ها موجب به دور ماندن از گزند تغییر حکومت یا غارت این آثار شد.
داستان خانه لاری های یزد
لاریها ۲۷۰ سال، پیش به منظور تجارت از فارس به شهر یزد آمدند و در جای جای شهر ساکن شدند. حاج محمد ابراهیم لاری پس از آنکه خانواده لاری در شهر به ثروت و آبرویی رسیدند دستور داد تا خانه‌ای زیبا برای اسکان خانواده بزرگ خود بسازند. بنیان گذار خانه لاری های یزد حاج غلامحسین ملازینل بوده است و در و دیوار های خانه مامن امنی برای نسل های مختلف خاندان لاریها بوده و قد کشیدن فرزندان خاندان را به تماشا نشسته اند . برای مدتی در گذشته این خانه خانقاه نعمت اللهی ( محل زندگی دراویش مسلک نعمت اللهی ) بوده است. تا اواخر دوران حکومت رضا شاه به عنوان یکی از خانه‌های اعیان و اشراف دوران خود مورد توجه خاص و عام بود اما به علت موروثی شدن به متروکه ای تبدیل گردید و خسارات و آسیب های جدی به آن وارد آمد.
نگاهی به سبک معماری ایرانی در یزد
اگر به یاد داشته باشید در وصف خانه‌ی طباطبایی‌های کاشان به توصیف معماری حجاب دار در ساخت خانه‌های ایرانی پرداختیم. به طور خلاصه تمام نکات در این معماری برای جدا سازی فضای خانه از بیرون آن لازم است را در این سبک معماری رعایت می‌کرده‌اند. معماری خانه‌های یزد هم پیرو همین موضوع است اما به طور بسیار جدی‌تر، شرایط آب و هوایی متفاوت شهر یزد هم باعث شده که تغییرات گسترده‌ای را بین خانه‌های این منطقه با شهرهایی مثل کاشان یا اصفهان ببینیم. اگر به شهر یزد سفر کنید خواهید دید که تراکم ساخت خانه‌ها بسیار زیاد است و خانه‌ها به صورت درهم تنیده ساخته شده‌اند. اما این درهم تنیدگی به هیچ وجه به فضای امن خانه لطمه‌ای وارد نکرده است. در معماری خانه‌های شهر یزد حیات‌ها بسیار کوچک‌تر شده‌اند به نحوی که اکثر حیاط را سایه بنا پر می‌کند و در تابستان می‌تواند مانع از گرم شدن بیش از حد خانه شود و همین موضوع در زمستان هم به دلیل جنس مصالح به کار رفته باعث گرم ماندن فضای خانه می‌شود.
ساخت بادگیر و وجود بیشترین سایه و فضای خنک در تابستان ها یکی از ویژگی های مهم معماری شهر های کویری و به ویژه یزد است که در خانه ی لاری ها نیز مشاهده می شود. به کارگیری مصالح و سبک معماری مناسب با اقلیم خاص شهر یزد مانند استفاده از خشت وگل و اجر و کاه و گچ و ساروج در سازه بنا و دم‌گیری گچی ، نماسازی و به کارگیری تزیینات ویژه کاملا در ساختمان خانه مشهود است. در خانه های اعیانی وجود فضایی هنری با تزیینات آیینه کاری و گچ بری امری عادی به شمار می آید خانه ی لاریها نیز با وجود اتاق آیینه با آیینه کاری هایی با قدمت حدود پنجاه یا شصت سال، اعیانی بودن خود را به نمایش می گذارد.تاب بندی و سیم گاکاری (کاربندی بالای درگاه ها)، ایجاد ستونها و سرستون های رفیع در تالار و از همه بارزتر گره چینیِ درب های اتاق ها با شیشه های رنگی تزیینات چشم نوازی است که این بنا را چشم نواز کرده است.
معماری خانه لاری های یزد
به طور کلی، خانه لاری ها از یک حیاط بزرگ و یک حیاط کوچک و مجموعه‌ای از ایوان‌ها، تالارها، اتاق‌ها و یک سر در و هشتی برخوردار است. هشتی در فاصله‌ای بین دو حیاط تعبیه شده است که به هر دو حیاط به یک اندازه دسترسی دارد. در بخش شمال شرقی عمارت، قسمت جداگانه‌ای وجود دارد که از یک حیاط کوچک و یک اتاق برخوردار است به گونه‌ای که با استفاده از ورودی کاملا مستقل، می‌توان از این حیاط به بیرون از عمارت رفت. درهای دیگری نیز در این عمارت ساخته شده‌اند که بعضی از فضاها از جمله اصطبل، مطبخ و انبار را جداگانه با بیرون از فضای عمارت مرتبط می‌سازند. سازندگان خانه‌ی لاریها، حیاطی بزرگ و وسیع را برای این عمارت در نظر گرفته‌اند که به عنوان حیاط اصلی محسوب می‌شود. این حیاط به شکل مستطیل و به سمت شمال شرقی-جنوب غربی امتداد یافته است. بخش جنوب غربی آن از دیگر قسمت‌ها مرتفع‌تر و از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار است.
بین این بخش ایوان بلند و مرتفعی نیز ساخته شده است. این ویژگی استفاده از فضا را در فصول مختلف سال فراهم می‌کند. یعنی وجود ایوانی بزرگ در ضلع جنوبی و یا جنوب غربی باعث می‌شود که ساکنین این خانه‌ها بتوانند در فصل تابستان در ایوانی که در سایه قرار گرفته و نور خورشید به صورت مستقیم به آن بخش نمی‌تابد نشسته و از خنکی هوای آن بخش لذت ببرند. به همین ترتیب وجود فضاها در ضلع شمالی بنا فضاهای آن بخش را آفتابگیر کرده و باعث استفاده‌ی آن فضاها در زمستان می‌شود.
اطلاعات بازدید از خانه لاری های یزد
درب این خانه ی زیبا همه روزه از ساعت ۸.۳۰ تا ۱۹.۰۰ به روی بازدیدکنندگان باز است و هزینه آن برای هر نفر ۲۰۰۰۰ ریال می باشد. اتباع خارجی برای بازدید از این خانه باید ۸۰۰۰۰ ریال بپردازند.
آدرس : یزد، خیابان امام خمینی، محله فهادان، مجاور عمارت کلاه فرنگی
