نان های ایرانی علاوه بر آن که جنبه‌ی غذایی دارند، وعده‌ی کاملی هستند که برای سلامتی هم مفیداند. در ادامه به برخی از مزایای نان های ایرانی اشاره خواهیم کرد. در ایران نان هایی پخته می‌شود که بین همه‌ی شهرها مشترک است. به جز آن نان‌هایی هم وجود دارد که تنها در برخی از شهرها پخته می‌شود. این‌ها نان های محلی هستند و به نوعی سوغات آن شهر به حساب می‌آیند.
برای دانستن راجع به نان های ایرانی با ایران تراول همراه باشید.
تنور و انواع آن
به دستگاه پخت نان در ایران (و بعضی کشورهای دیگر) تنور گفته می‌شود. تنور یک نوع فر است که از گذشته تا به امروز اشکال مختلفی از آن مورد استفاده قرار گرفته.
- تنورها ابتدا گِلی بوده‌اند. به این صورت که با گل محیطی استوانه‌ای می‌ساختند و پایین آن آتش روشن می‌کردند. پس از گرم شدن محفظه خمیر نان را به اطراف آن می‌چسباندند و منتظر می‌ماندند که پخته شود.
- تنورهای گلی در مطبخ خانه‌ها بود. این تنورها یا سطح بالاآمده ای از گل بود یا اینکه در زمین کنده می‌شد.
- تنور سفالی مرحله‌ی بعد از تنور گلی است. این تنور تفاوت چندانی با تنور گلی نداشته.
- تنور گازی، فلزی است و حرارت آن از گاز تامین می‌شد. مزیت آن نسبت به تنورهای پیشین بدون دود بودن آن و قابلیت جابجایی داشتنش است.
- تنورهایی که نام بردیم علاوه بر نانوایی‌ها در خانه‌ی اکثر ایرانیان هم وجود داشت. این روزها جز در روستاها و تعداد کمی از شهرها تنوری در خانه‌ها نیست.
- تنورهای پیشرفته‌تر که امروزه در نانوایی‌ها استفاده می‌شود صفحه‌ای با حرارت زیاد دارند که نان روی صفحه قرار می‌گیرد، روی آن می‌چرخد تا پخته شود.
مراحل پخت نان های ایرانی در نانوایی ها
تماشای پروسه‌ی پخت نان های ایرانی از جمله تجربه‌هایی است که ایران تراول به توریست‌ها پیشنهاد می‌کند. زیبایی نانوایی‌های ایران این است که شما می‌توانید در حالی که در انتظار آماده شدن نان خود هستید، شاهد همه یا بیشتر مراحل پخت نان باشید. همه‌ی این مراحل قبلاً با دست انجام می‌شد. امروزه در بسیاری از شهرها از روش‌های صنعتی برای بسیاری از این مراحل استفاده می‌شود. این مراحل به ترتیب زیر هستند:
- ابتدا خمیر نان را آماده می‌کنند.
- سپس فردی نان را به شکل کره‌ای در می‌آورد. در ایران به این کار «چانه کردن» گفته می‌شود. فردی که مسئولیت این کار را به عهده دارد باید بداند باید چه اندازه خمیر بردارد که نان به اندازه‌ی مورد نظر برسد و علاوه بر آن باید سعی کند همه‌ی چانه‌هایش یک اندازه باشند.
- فرد دیگری چانه‌ی آمده شده را با وردنه صاف می‌کند. و روی آن کنجد یا مواد دیگری می‌ریزد. آن را روی بالشتکی یا صفحه‌ای چوبی پهن می‌کند و بسته به نوع تنور آن را به دیواره‌ی تنور می‌چسباند یا روی صفحه‌ی گردان پهن می‌کند.
- فرد دیگری نان‌های آماده شده را روی میز مشتری‌ها می‌اندازد.
آداب نان و نانوایی های ایران
در ایران برای خریدن نان در صف می‌ایستند. این صف‌ها معمولاً اوایل صبح و بعد از ظهر از ساعت 6 تا 8 شب، طولانی هستند.
اگر فردی یک یا دو عدد نان بخواهد می‌تواند بدون ماندن در صف نان دریافت کند.
مشتری‌ها سعی می‌کنند به جای استفاده از نایلون، تکه پارچه یا سفره‌ای همراه داشته باشند تا نان‌های خود را در آن بگذارند.
مشتری نان‌هایش را دقایقی روی میز می‌گذارد تا کمی سرد شود. این کار برای آن است که وقتی نان را در نایلون یا پارچه می‌گذارند بخار نکرده و خمیر نشود.
ایرانیان برای نان ارزش زیادی قائل هستند. آنها مراقب‌اند که تکه‌ای از نان روی زمین نیفتد. برخی وقتی نانی روی زمین ببینند آن را برمی‌دارند، می‌بوسند و در سطح بلندی می‌گذارند.
در بسیاری از شهرهای ایران صف خانم‌ها و آقایان از هم جدا است. مسئول دادن نان در صورتی که صف آقایان از صف خانم‌ها شلوغتر باشد، ابتدا به دو آقا و سپس به یک خانم نان می‌دهد. در غیر این صورت یک نوبت به یک خانم و یک آقا می‌رسد.
در بعضی از شهرهای ایران می‌توان به صورت آنلاین نان خرید.
ارزش غذایی نان های ایران
نان های ایران عموماً با آرد سبوس دار و آرد جو و کمتر با آرد سفید پخته می‌شود. پزشکال توصیه می‌کنند مردم از نان سبوس دار و نان جو استفاده کنند. از مزایای نان سبوس دار و نان جو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سبوس نان مانع جذب سریع قند و چربی به خون می‌شود.
- در نان سبوس دار، به طور میانگین دو برابر ویتامین، مواد معدنی و مواد فیبری وجود دارد.
- سبوس به دلیل جذب آب زیاد با وجود آوردن احساس سیری در رژیم غذایی اثرات مثبتی را به همراه دارد.
- سبوس باعث افزایش حرکات سیستم گوارشی باعث هضم غذا می‌شود و از یبوست جلوگیری می‌کند.
- نان جو نیز برای مشکلات اعصاب، زیبایی پوست، مشکلات گوارشی و رژیم لاغری بسیار مناسب است.
سبوس گندم
مصرف نان در ایران
نان در ایران مهم‌ترین غذای مردم است. به طوری که در همه‌ی وعده‌ها در سفره وجود دارد. مصرف نان و پنیر برای صبحانه بسیار مرسوم است. غذاهای ایرانی هم یا با برنج خورده می‌شوند یا نان. حتی در بعضی از شهرها در کنار برنج و خورشت، نان هم می‌خورند. غذاهای زیر غذاهای حاضری مرسوم در ایران است که نان مهم‌ترین بخش آن است:
- نان و پنیر و گردو
- نان و پنیر و سبزی
- نان و ماست
- نان و پنیر با خیار و گوجه
- سیب زمینی و تخم مرغ و نان
- نیمرو و نان
- املت و نان
غذاهای محلی با نان:
- عدسی
- آبگوشت
- کتلت
- خوراک لوبیا
- حلیم
نان سنگک
این نوع نان در تنوری پخته می‌شود که کف آن از سنگ ریزه پوشیده شده است. به همین دلیل به آن سنگک گفته می‌شود. گفته می‌شود قبل از اسلام، پزشکی برای درمان یک نوع بیماری از بیمارش خواسته نانی بخورد که روی سنگ ریزه پخته شود. و همچنین گفته می‌شود این نان توسط شیخ بهایی اختراع شده است. برخی معتقدند پخت نان روی سنگ داغ باعث کیفیت نان و به جا ماندن خواص آن است.
نان سنگک در ایران طرفدار بسیاری دارد. مردم اغلب صبح زود برای خرید این نوع نان به نانوایی می‌روند تا نان سنگک تازه بخورند.
نان بربری
نان بربری نان معروف دیگری از نان های ایران است. گفته می‌شود، بربر، نام قوم عشایری است که یکی از شاهان قاجار در سال‌ها پیش در جنوب تهران اسکان داد. در حال حاضر این نان را متعلق به مردم تبریز می‌دانند. نان بربری هم مثل نان سنگک، تازه خورده می‌شود.
نان تافتون
نان تافتون از دیگر نان های ایرانی است که در همه‌ی شهرهای ایران به اندازه‌ها و ضخامت‌های مختلف پخته می‌شود. این نان علاوه بر آنکه تازه خورده می‌شود، ممکن است تعداد زیاد خریداری شود و در فریزر خانه برای مصرف‌های بعدی نگهداری شود!
نان لواش
نان نازک پر طرفدار ایران که البته خاستگاه آن کشور ارمنستان است. این نان که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است در کشورهای دیگری هم مصرف می‌شود. ارزش غذایی این نان نسبت نان‌های بالا بسیار پایین است. این نان با آرد سفید پخته می‌شود و ویتامین و مواد مغذی چندانی ندارد. در ایران این نان را تهِ دیگ خود قرار می‌دهند و از آن برای نان تهدیگ استفاده می‌کنند.
نان جو
این نان در نانوایی‌های محلی پخته می‌شود و به دلیل مزه‌ی خاصی که کمی رو به تلخی دارد، طرفداران کمتری دارد. اما همانطور که در بالا گفته شد، ارزش غذایی بسیار زیادی دارد. برخی نانوایان این مشکل را به اضافه کردن مقدار کمی آرد گندم به آرد جو برطرف می‌کنند. رنگ این نان کمی تیره‌تر از دیگر نان‌هاست. ضمناً طبع این نان سرد است و نیاز است پس از خوردن آن از مواد غذایی با طبع گرم استفاده شود.
نان خشک
بله! نان خشک! این نوع نان بیشتر در خانه‌ها و تعداد کمی از نانوایی‌ها پخته می‌شود. نان خشک با آردهای مختلفی پخته می‌شود. نانوا باید بداند مواد خمیر نان به چه میزان باید باشد که نان در حین پخت و خشک شدن ترک نخورد و نشکند. پخت نان خشک زمان طولانی‌تری نیاز دارد. به این صورت که آب موجود در نان با حرارت ملایم تنور، کم کم، تماماً تبخیر می‌شود. پس از پخته شدن هم در هوای آزاد قرار می‌گیرد که مراحل خشک شدن کامل شود.
این نان کپک نمی‌زند و کهنه نمی‌شود. بنابراین نگهداری آن برای مدت طولانی بلامانع است.
نان خانگی
در بعضی شهرها، به خصوص شهرهای کوچکتر ایران، زنان ایرانی در خانه‌هایشان نان می‌پزند. هم برای مصرف شخصی و هم برای فروش. آرد این نوع نان در خانه‌ها تهیه می‌شود و تنور پخت هم تنورهای گلی یا گازی قدیمی است. مواد مغذی این نوع نان بسیار بیشتر از نان‌های بازاری است و طعمی بسیار متفاوت و لذتبخش دارد. به همین دلیل برخی ترجیح می‌دهند نان مصرفی خود را نان خانگی قرار دهند.
این نوع نان بیشتر با تنور گلی پخته می‌شود، جوش شیرین ندارد و با مراحل آماده کردن آن تماماً با دست است؛ همین سه موضوع باعث برتری این نوع نان به نان‌های دیگر است.
انواع دیگر نان در ایران
- نان شیرمال: این نان سوغات بعضی از شهرهای ایران است. شیرین مزه و بسیار خوش طعم است. این نان انواع مختلفی دارد که مواد تشکیل دهنده‌ی عموم آنها آرد، شیر، تخم مرغ، شکر، کره و … است.
- نان قندی: این نان نازک‌تر و تردتر از نان شیرمال است و طعمی فوق‌العاده دارد. آرد، شیر، تخم مرغ، شکر، کره، سبوس و … مواد تشکیل دهنده‌ی این نان هستند.
- نان‌های حجیم شده: این نوع نان مانند نان‌های دیگر کشورهاست و جز در مواردی برای مصرف عمومی، طرفدار چندانی ندارند. بعضی به این نان‌ها از قدیم نان فانتزی می‌گویند. این نان‌ها عمدتاً با آرد سفید پخته می‌شود.
قیمت نان در ایران
به طور کلی نان محصول بسیار گرانی به حساب نمی‌آید. قیمت نان‌ها بسته به آرد موجود در آن، نحوه‌ی پخت و اندازه‌ی آن تغییر می‌کند. از میان نان‌ها معمولاً نان های خانگی بیشترین قیمت را دارند. پس از آن نان سنگک، بربری، تافتون، لواش و …
