ازدواج در ایران با کشورهای دیگر، به خصوص کشورهای اروپایی و امریکایی بسیار متفاوت است. ممکن است دانستن چگونگی ازدواج و برگزاری جشن ازدواج ایرانی برای بسیاری از گردشگران جالب باشد. به همین دلیل ایران تراول توضیح مختصری دربارهی عروسی ایرانی و جشن ازدواج ایرانی میدهد.
ضمن اینکه به گردشگران توصیه میکنیم حتماً از یک جشن ازدواج ایرانی و عروسی ایرانی شرکت کنند. میزبانهای ایرانی بسیار مهمان نواز هستند.
آشنایی دختر و پسر در ایران
در ایران دختران و پسران به دو صورت یکدیگر را برای ازدواج انتخاب میکنند. انتخاب نوع آشنایی به شرایط خانوادگی، فرهنگی و مذهبی هر خانواده مربوط است.
ازدواج در ایران به شکل سنتی
اولین نوع این انتخاب و ازدواج در ایران، ازدواج سنتی است. برخی از جوانان دوست دارند سنتی ازدواج کنند. به این صورت که مادر، خواهر یا یکی از بستگان پسر، دخترهایی را در نظر میگیرد و برای پسر مناسب میداند. در صورتی که پسر هم با دختر انتخاب شده موافق بود، مادر خانواده به همراه شخص دیگری (احتمالاً دخترش یا خواهرش) به خانهی دختر انتخاب شده میرود. صحبتهای اولیه انجام میشود و اگر دختر هم موافق بود قرار خواستگاری میگذارند.
در برخی موارد، دختری توسط یکی از آشنایان به خانوادهی پسر معرفی میشود. خانوادهی پسر که تاکنون دختر را ندیدهاند به صوررتی که گفته شد به خانهی دختر میروند و …
در ادامه راجع به خواستگاری توضیح خواهیم داد.
ازدواج در ایران به شکل غیر سنتی
در این نوع ازدواج پسر و دختر با هم آشنا میشوند. پس از مدتی (این مدت میتواند کوتاه یا طولانی باشد. ولی معمولاً بیشتر از 3 سال طول نمیکشد.) پسر ماجرا را به خانوادهی خود میگوید. آنها با خانوادهی دختر تماس میگیرند و در صورت موافقت قرار خواستگاری میگذارند.
- داشتن رابطهی جنسی در طول مدت آشنایی در ایران مرسوم نیست. و در عموم خانوادهها این امر بسیار نامطلوب است.
- بیشتر جوانان ایران ازدواج غیر سنتی را ترجیح میدهند. این در حالی است که خانوادهها ازدواج سنتی را بیشتر میپسندند.
- اطلاع خانوادهها از این شکل دوستی و آشنایی در ایران مرسوم نیست. جوانان سعی میکنند این رابطه تا حد امکان از خانوادهها مخفی بماند.
موارد ذکر شده در بالا از در خانوادهها و شهرهای مختلف به خاطر تفاوت فرهنگی و مذهبی متغیر است.
خواستگاری ایرانی
پس از طی مراحل بالا، قرار خواستگاری گذاشته میشود. قراری که در آن خانوادهی پسر به خانهی خانوادهی دختر میروند. این قرار را معمولاً برای شب میگذارند. در این مراسم معمولاً پسر (داماد)، پدر، مادر، خواهر یا برادر بزرگ حضور دارند. در برخی از فرهنگها بزرگان فامیل، نظیر عمو یا دایی بزرگ، یا پدربزرگ و مادربزرگ هم هستند. بردن یک جعبه شیرینی و یک دسته گل برای خواستگاری مرسوم یا حتی ضروری است. در این مراسم لباس رسمی پوشیده میشود. از خانوادهی دختر هم ممکن است بزرگان فامیلش حضور داشته باشند یا نه. پذیرایی این مراسم بیشتر شیرینی و چای و میوه است. رسم است که دختر (عروس)، خواهر یا مادرش سینی چای را جلوی مهمانان میگیرند.
پس از صحبتهای اولیه که صحبتهای عمومی است سراغ بحث اصلی میروند. معمولاً پدر خانوادهی پسر توضیحاتی راجع به شرایط خانواده و پسرش میدهد. و پسر هم دقایقی صحبت میکند.
سپس از خانوادهی دختر خواسته میشود که اجازه دهند پسر و دختر باهم صحبتی داشته باشند. حالا آن دو به اتاقی رفته و صحبتهایی میکنند. اگر خواستگاری سنتی باشد، پسر شرایط خود را توضیح میدهد و شرایط دختر را میپرسد. اگر غیر سنتی باشد هم صحبتها میتواند از هر نوعی باشد.
پس از خواستگاری
یکی دو روز پس از مراسم خواستگاری خانوادهی پسر با خانوادهی دختر تماس گرفته تا نظرشان را جویا شوند. در صورت موافقت آنان، قرارهای بعدی برای صحبت و آشنایی بیشتر گذاشته میشود.
مهربرون
در ایران به تبعیت از قانون اسلام مبلغی به نام «مهریه» از طرف خانوادهی داماد به عروس تعلق میگیرد. این مبلغ عموماً به صورت سکه، پول، طلا، زمین، فرش و … تعیین میشود. البته به این صورت نیست که این مبلغ آناً به عروس داده شود. بلکه در مراسمی که بزرگان دو خانواده حضور دارند مقدار مهریه از طرف دو خانواده توافق میشود. پس از عقد عروس میتواند هر زمانی که خواست این مبلغ را مطالبه کند. و اگر به او داده نشد امکان شکایت قضایی وجود دارد.
در این مراسم پس از رسیدن به توافق بر سر میزان مهریه شیرینی میخورند و به هم تبریک میگویند. و میزان مهریه روی کاغذی نوشته و امضا میشود.
نامزدی
پس از آنکه نظر مثبت دو خانواده برای این ازدواج اعلام شد، مراسم نامزدی گرفته میشود. این مراسم میتواند ساده یا مفصل باشد. در مراسمهای ساده خانوادهی داماد انگشتری معمولاً نگین دار، تکه ای پارچه برای لباس، چادر سفید و چیزهای دیگر بسته به رسم خانوادهها میآورند و به دختر هدیه میدهند. به این انگشتر «انگشتر نشان» گفته میشود. به این معنی که با دادن این انگشتر روی او نشان میگذارند و او را نامزد پسری میدانند.
مدت نامزدی بین یک تا شش ماه متفاوت است. این زمان برای آشناییِ هرچه بیشتر زوج است.
عقد
مسلمانان برای رسمی کردن پیوند، دختر و پسر را عقد میکنند. یعنی جملاتی عربی که به آن «خطبه» میگویند، توسط شخص صلاحیت داری خوانده میشود. با خواندن این خطبه دختر و پسر رسماً زن و شوهرند. به این معنی که وجود هر ارتباطی بین آن دو مجاز میشود. خطبه خوان سه باز از عروس میپرسد که آیا میتواند خطبه را شروع کند؟ و عروس پس از سه بار میگوید «با اجازهی پدر مادرم بله» (یا جملات دیگر به همراه “بله”)
این مراسم یا همین جا تمام میشود و یا جشنی گرفته میشود که در آن عروس، یک لباس زیبا یا لباس عروس میپوشد و داماد کت و شلوار. این مراسم با پذیرایی شیرینی، شربت و میوه یا شام تمام میشود.
دقیقتر آنکه در مراسم عقد سفرهای پهن میشود که به آن سفرهی عقد میگویند. عروس و داماد باید سر این سفره بشینند. بالای سر آنها پارچهای گرفته میشود و خانمی روی آن پارچه قند میساید. در این سفره این اقلام وجود دارد: آینه، قرآن، بادام، گردو، تخم مرغ، گندم، نان و پنیر و سبزی، ماست، گل، آب و … وجود هرکدام از این موارد فلسفهای دارد. برای مثال وجود نان برای برکت زندگی و وجود آب برای خوشبختی است. پس از خواندن خطبه عروس و داماد حلقههای ازدواج را در دست هم میکنند. و رسم است عروس و داماد با انگشت کوچک خود کمی عسل به دهان همسرش بگذارد.
رسم است که بین مهمانها ساندویچ نان و پنیر و سبزی تقسیم میشود. همچنین در بعضی شهرها یک شیرینی کوچک (بیشتر نبات) را به صورت یک گیفت به مهمانان میدهند.
مدت زمان عقد در شهرها و فرهنگهای مختلف بین یک تا دو سال معمول است. در زمان عقد دختر و پسر در خانهی خانوادهی خود هستند، نه خانهی مشترک دو نفری. اما رفت و آمد زیادی دارند و میتوانند شبها در منزل دیگری بمانند. این مدت زمان برای تدارک شرایط لازم زندگی مشترک است.
در بسیاری از فرهنگها در زمان عقد رابطهی جنسی کامل بین عروس و داماد برقرار نمیشود.
جهاز بَرون
در ایران رسم است که خانوادهی عروس و داماد وسایل زندگی زوج را خریداری کنند. به این وسایل «جهیزیه» گفته میشود. بعضی از فرهنگها جهیزیه را با مراسمی به خانهی آیندهی زوج میبرند. بعضی هم پس از بردن آن، همه را سر جایش میگذارند و در مراسمی آنها را به مهمانان نشان میدهند. در بیشتر شهرها همهی وسایل منزل (وسایل آشپزخانه، وسایل پذیرایی، مبل، تخت، فرش و …) توسط خانوادهی عروس و وسایل الکتریکی (یخچال، تلویزیون، لباسشویی و …) توسط خانوادهی داماد تهیه میشود.
حنابندان
پس از گذر هرچند مدت، نوبت مراسم عروسی است. اما شب قبل از آن مراسم دیگری به نام مراسم حنابندان (زدن حنا به دست) هم برگزار میشود. حنا یا Lawsonia inermis گیاهی است که با روشی خاص برای ایجاد رنگ روی بدن استفاده میشود. در این مراسم کت و شلوار مراسم فردا شب به همراه حنا، شیرینی و میوه و … روی سینیهایی آورده میشود. حنای آورده شده را با مراسمی روی دستان داماد و دوستان مجردش یا عروس و داماد میگذارند. سپس آن را با پارچهای میبندند و میرقصند. بعضی گیفتهای تزئینی کوچکی هم به مهمانان میدهند.
عروسی
صبح روز عروسی عروس و داماد به آرایشگاه میروند. در بعضی شهرها مراسمی هم تحت عنوان بردن داماد به حمام وجود دارد. که در آن داماد به همراه دوستانش به حمام عمومی میرود. نزدیک ظهر داماد با ماشین عروس تزئین شده به دنبال عروس به آرایشگاه میرود. او به آتلیه یا باغ مورد نظر برای عکاسی میبرد. تا حدود غروب عکاسی ادامه دارد. سپس عروس و داماد به تالار (در بعضی شهرها عروسی به جای تالار در حیاط بزرگ خانهها برگزار میشود.) میروند. مهمانها که از قبل در تالار مشغول جشن بودند به استقبال عروس و داماد میروند. آن دو وارد میشود و با هم میرقصند. و سپس روی صندلی آماده شده برای زوج مینشینند.
در بسیاری از شهرها و فرهنگهای ایران مردها در یک تالار و زنان در تالار دیگری هستند. یعنی مهمانان زن و مرد از هم جدااند. پس از پذیرایی و رقص و شادی مهمانان برای صرف شام آماده میشوند. شام معمولاً جوجه کباب، کباب کوبیده، مرغ با برنج است. بعضی چند نوع غذا و بعضی یک نوع غذا تهیه دیدهاند.
پس از خوردن شام و کمی رقصیدن بیشتر نوبت به رفتن به خانه است. در این میان اقوام دورتر به خانهشان میروند و اقوام نزدیک برای بدرقهی عروس و داماد میمانند. همه سوار ماشین خود میشوند و به دنبال ماشین عروس در خیابانها میروند تا به منزل عروس و داماد برسند. وقتی آنها را بدرقه کردند به خانهی خود میروند.
صبحانهی عروس و داماد
فردای روز عروسی خانواده عروس یک سینی مفصل از صبحانه برای عروس و داماد میبرند.
گلریزان یا پاتختی
مراسم گلریزان یا پاتختی در بسیاری از شهرها و فرهنگها در شب عروسی انجام میشود. و در بعضی شهرها روز بعد از عروسی. در این مراسم اقوام و آشنایانی که برای عروسی آمده بودند مقداری پول در پاکتی گذاشته و به خانوادهی عروس یا داماد میدهند. بعضی هم سکه یا هدایای دیگری میدهند. گاهی نام افرادی که این هدایا را آوردهاند به همراه مبلغ هدیه خوانده میشود و با خواندن شعرهایی از آنها تشکر میشود. در بعضی شهرها هم مراسم با یک پذیرایی تمام میشود.
عروسیهای محلی
جشن ازدواج ایرانی در روستاها به اشکال بسیار زیباتر و منحصر به فردی برگزار میشود. در این عروسی ها لباسهای رنگی بیشتری میبینید.