حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی، زاده خراسان شهر طوس است و مشهورترین اثر وی شاهنامه و نماد ملی و حماسی ایران است. هویت ایران و ایرانی و زبان شیرین فارسی به خاطر تلاش بی بدیل و بدون چشم داشت این بزرگ مرد جهان است. فردوسی نه تنها یک شاعر بلکه یک قهرمان ملی است.
زندگی
حکیم ابوالقاسم فردوسی شاعر معاصر ایرانی است. کودکی و جوانی او در زمان سامانیان سپری شد. شاهان سامانی از دوستداران ادب فارسی بودند. این بزرگترین شاعر پارسی گو در سال 370 یا 371، به نظم در آوردن شاهنامه ابومنصوری را آغاز کرد. او که فردی متمول بود به مرور زمان تعداد زیادی از ابیات شاهنامه سروده شده بود دچار فقر و تنگدستی شد.
فردوسی نه تنها شاعری ایرانی است بلکه فخری جهانی نیز هست. بزرگ شاعر پارسی گو در سال 416 هجری از دنیا رفت و در طوس درباغی که متعلق به خودش بود، به خاک سپرده شد. هر سال 25 اردیبهشت ماه بزرگداشت فردوسی این بزرگ مرد تاریخ و زبان پارسی است.
درباره شاهنامه
آغاز سرودن شاهنامه را بر پایه شاهنامه ابومنصوری از زمان سی سالگی فردوسی میدانند، اما با درنگریستن به توانایی فردوسی در چامه فارسی می توان چنین برداشت کرد که وی در جوانی نیز شاعری میکرده و چه بسا سرودن بخشهایی از شاهنامه را در همان زمان و بر پایه داستانهای کهنی که شفاهاً شنیده بود آغاز کردهاست.
نگارش شاهنامه نزدیک به سی سال زمان برده. تعداد ابیات شاهنامه را بین 49000 تا 60000 میدانند. یعنی حجم شاهنامه کنونی بیش از دو برابر ایلیاد و ادیسه هومر است.
- شاهنامه خود دارای سه است که بخش اسطوره ای از عهد کیومرث تا ظهور فریدون ادامه دارد.
- بخش پهلوانی با دوره پهلوانی یا حماسی از پادشاهی فریدون شروع می شود و با مرگ رستم به پایان میرسد.
- بخش تاریخی با ظهور بهمن شروع و با حمله اعراب و شکست ایران پایان میپذیرد.
یان ریپکا، دانشمند بزرگ و ادبشناس کشور چک، در کتاب تاریخ ادبیات ایران خود، درباره شاهنامه نوشته است: «حقیقت مسلم این است که در پهنه گیتی، هیچ ملت دیگری دارای یک چنین حماسه باعظمتی نیست که تمام سنتهای تاریخیاش را، از دوران تاریک اساطیری تا اواسط سدهی هفتم در بر داشته باشد».
ویژگی های هنری شاهنامه
- شاهنامه فقط یک اثر تاریخی نیست بلکه یک نقاشی با ظرافت از تمام خصوصیات انسانی است. حکیم ابوالقاسم به بهترین شکل ممکن خوی پهلوانی و انسانی را باهم در قالب شخصیت ها درآمیخته است.
- برای مثال معروفترین شخصیت شاهنامه پهلوانی با برترین فضیلت های انسانی است. او ابر قهرمان داستان است ولی مصون از اشتباهات انسانی و خوی حیوانی نیست.
- شاهنامه اثر ابدی و بدیعی است؛ چرا که همیشه شخصیت های تاریخی و یا خیالی شاهنامه در دنیا ما رنگ واقعیت میگیرد.
- گویی فردوسی هزاران سال قبل و بعد را دیده است و بر این اساس شاهنامه را خلق کرده. شاهنامه نبرد خوب و بد است، نبرد سیاه و سپید، نبرد انسان و دیو است. تفکر فردوسی و اندیشه حاکم بر شاهنامه همیشه مدافع خوبی ها در برابر ظلم و تباهی است.
- اغلب داستانهای شاهنامه بی اعتباری دنیا را به یاد خواننده می آورد و او را به بیداری و درس گرفتن از روزگار می خواند ولی در همین حال آنجا که هنگام سخن عاشقانه می رسد به سادگی و با شکوه و زیبایی موضوع را می پروراند.