کاخ گلستان یکی از جاذبه های تاریخی شهر تهران است که خود از عمارت های تاریخی متنوعی تشکیل شده است. یکی بناهای تاریخی که در کاخ گلستان واقع شده است، خلوت کریم خانی یا جلو خان یکی از بناهای قرار گرفته در این کاخ است که علاوه بر جاذبه های ظاهری و فرهنگی که دارد، روایت های تاریخی ناراحت کننده ای نیز به خود اختصاص داده است. در این مقاله همراه گروه ایران تراول باشید، تا با خلوت کریمخانی کاخ گلستان در تهران بیشتر آشنا شوید.
بررسی تاریخچه خلوت کریمخانی کاخ گلستان
بر اساس روایاتی که وجود دارد، این عمارت تاریخی در سال 1173، یعنی در دوران زندیه و حکومت کریم خان زند ساخته شده است. این بنای تاریخی در طول زمان و خصوصا در دوران قاجار تغییرات زیادی داشته است. در ابتدا خلوت کریمخانی در کاخ گلستان به صورت یک ایوان کوچک ساخته شد که البته هنوز هم با وجود تغییرات زیادی که داشته است، به عنوان یک ایوان کوچک در کاخ در نظر گرفته می شود. خلوتی و دنجی این مکان به اندازه ای بوده است که ناصرالدین شاه، زمانی که از شلوغی دور و بر خود فراری بوده است، این مکان را برای استراحت انتخاب می کرده است.
البته بخش های زیادی از این بنای تاریخی توسط ناصرالدین شاه، به دلیل دستور ساخت تالار سلام تخریب شده ولی هنوز شکل کلی آن حفظ شده است.
در حال حاضر از جمله جاذبه های تاریخی که در خلوت کریمخانی در کاخ گلستان قرار دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سنگ قبر ناصرالدین شاه
البته، سنگ قبر ناصرالدین شاه در ابتدا در شاه عبدالعظیم حسنی قرار داشت. اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مزار وی به خلوت کریمخانی کاخ گلستان انتقال داده شد. این سنگ قبر دارای ابعاد بزرگی است که تزئینات زیادی را به خود اختصاص داده است. مسئولیت ساخت سنگ قبر ناصرالدین شاه که تصویری از خوش است، بر اساس برخی از روایت ها به عهده علی اکبر حجار و بر اساس سایر روایت ها بر عهده محمد علی فروغی بوده است.
- تخت فتحعلی شاه قاجار
لازم به ذکر است که تخت مرمر یا همان تخت فتحعلی شاه، در ابتدا در در مقابل عمارت خروجی و بادگیرها قرار داشت. اما زمانی که ناصرالدین شاه به سلطنت رسید، همزمان با درخواست بازسازی این بنا، این تخت را به جلو خان کاخ گلستان انتقال داد.
وجه تسمیه جلو خان در کاخ گلستان چیست؟
زمانی که صحبت از عمارت های تاریخی می شود، اولین سوالی که برای بسیاری از افراد ایجاد می شود، این است که وجه تسمیه آن چه بوده است. در مورد جلو خان در کاخ گلستان ، دو روایت در مورد وجه تسمیه اش وجود دارد.نام اولی که برای این بخش از کاخ در نظر گرفته شده است، جلو خان بوده است. چرا که محل قرارگیری این بنا، در راه عبور اندرونی به بخش های دیگر از کاخ گلستان، یعنی بخش های “دیوانخانه” و “تالار تخت مرمر” بوده است.
البته برخی دیگر، معتقد هستند به دلیل اتفاق ناخوشایندی که در دوران قاجار برای این بنا افتاده است، نام جلو خان برای این بنا در نظر گرفته شده است. بر اساس این روایت، زمانی که محمد خان قاجار بر لطفعلی خان زند پیروز شد، دستور داد تا قبر کریم خان زند را نبش قبر کرده و باقی مانده جسد وی را به این بخش از کاخ انتقال دهند. اما این حرکت ناپسند به همین جا ختم نشد. وی دستور دارد که استخوان های پیکر وی، در زیر پله های وروی ایوان، محل عبور و مرور همگان قرار گیرد. هدف اصلی وی از انجام این کار، از بین بردن ابهت سلسله زندیه و افزایش اقتدار سلسله قاجاریه بوده است. چرا که هر زمان محمد خان قاجار از محل دفن وی رسد می شده است، با نوک شمشیرش بر قبر وی می زده است. بنابراین برخی می گویند که نام “خلوت کریمخانی” به همین دلیل برای این عمارت در نظر گرفته شده است.
البته لازم به ذکر است که این وضعیت تا به پایان یافتن دوران قاجار بر پا بود. چرا که با روی کار آمدن حکومت پهلوی، شرایط تغییر کرد. در زمان پهلوی اول، دستور از بین بردن پله ها و انتقال باقی مانده جسد کریم خان زند به شهر قم صادر شد.
