آتشگاه اصفهان یا کوه آتشگاه از بناهای تاریخی شهر اصفهان و از یادگارهای ایران باستان است. این مجموعه دارای پیشینه تاریخی کهنی است و در زمانهای مختلف از آن بهره بردهاند. آتشگاه اصفهان در سال ۱۳۳۰ و با شماره ۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معماری بنای آتشگاه
بنای آتشگاه را به خاطر استفاده از چوب در میان بافت خشت های دیوار و همچنین معماری آن منصوب به معماری به سبک بین النهرین میدانند. بر اساس یافته های گروه باستان شناسی از کشور ایتالیا به سرپرستی باستان شناس معروف ایتالیایی پروفسور گالدیری، طول عمر مصالحی که در بنای آتشگاه به کار رفته است متعلق یه حدود ۱۴۰۰ قبل از میلاد مسیح می باشد.
نام آتشگاه
نام اصیل و کهن بنا مِهربین یا دژِ مهربین یا آتشکدهٔ مهربین بوده و اکنون در گفتارهای عامیانه به آن آتشگاه یا کوهِ آتشگاه میگویند.
ويژگی بنا
تپه آتشگاه، از جنس سنگ های رسوبی است. تراز پایینی آن در ارتفاع ۱۶۱۰ متر از سطح دریا و فراز آن در ارتفاع ۱۷۱۵ متری از سطح دریا واقع شده است. بنای آتشگاه، آتشدانی بزرگ و مدور با دریچههای متعدد است. این ساختمان از خشت های گلی خام به طول و عرض ۴۰ سانتیمتر و قطر ۱۴ سانتیمتر ساخته شده و مصالح، خشت ها، گل و سنگ ریزه و نی های ساحل زاینده رود هستند.
دانشمندان با شواهدی وجود قديمیترين مراكز اجتماع انسانها را در حول و حوش اين تپهی قديمي تأیید ميكنند؛ مسائلی مانند وجود كوه آتشگاه در جلگه مسطح ماربين و ساختمانی كه بر فراز آن ساخته شده و همچنين همجواری يكي از روستاهای بسيار قديمی اصفهان با آن (يعني سِدهی قديم و خمينیشهر امروز).
خشتها
نکتهی مورد توجه در این بنا خشتهای آن است؛ در گذشته استفاده از خشت خام بزرگ کاری بسیار دشوار بوده است. زیرا در هنگام ساخت خشت، از هم جدا میشده و استحکام نداشته. اما خشتهای این بنا نسبتاً بزرگ است. و این به خاطر آن است که علاوه بر ملات مرسوم گل با ريگ ريزهها، نيهای حاشيهی زاينده رود را هم به آن اضافه کردهاند. و وجود نی در این ملات به استحکام آن کمک بسیاری کرده است.
قدمت بنای آتشگاه
زمان ساخت بنا را پیشتر از عصر ساسانيان ميدانند. مطالعات مؤسسهی ايزمو (IZMEO) قدمت بنای آتشگاه را به دوران تمدن عيلام و حكومتی ميرساند كه انزان ناميده ميشده است. اين نظر را مطالعات و پژوهشهای انجام شده بر روی آتشكدههای بر جا مانده از دوران ساسانی در نطنز و كاشان و يزد و آذربايجان و نائين تأييد ميكنند؛ چرا كه در آن روزگاران آتشكدهها را روی كوه يا بالای تپه نمیساختند. بلكه در مكانهايی احداث ميشدند كه دسترسی به آنها آسان باشد. بنابراين میتوان با قاطعيت آتشگاه اصفهان را نشانهای از حضور تمدنهای قديمتر از ساساني و سلسلههاب قبل از آن به شمار آورد.
از آنجا كه سازهی بنای آتشگاه از خشت و گل است، طبعاً در برابر عوارض طبيعي آسيب پذير بوده و دچار ضايعات فراوانی شده كه عمليات استحكام بخشي و مرمتی بر روي آن انجام شده است.
موقعیت جغرافیایی
تپهی آتشگاه از جنس سنگهای رسوبی است. تراز پایینی آن در ارتفاع ۱۶۱۰ متر از سطح دریا و فراز آن در ارتفاع ۱۷۱۵ متری از سطح دریا واقع شده است. بنای آتشگاه، آتشدانی بزرگ و مدور با دریچههای متعدد است. این ساختمان از خشتهای گلی خام به طول و عرض ۴۰ سانتیمتر و قطر ۱۴ سانتیمتر ساخته شده و مصالح، خشت ها، گل و سنگریزه و نیهای ساحل زاینده رود هستند.
این بنا در نزدیکی رودخانهی زاینده رود، بر روی کوهی قرار دارد. از بلندای این تپه، تا کیلومترها از هر چهار سوی اصلی را میتوان به خوبی مشاهده کرد.
بازدید از آتشگاه اصفهان
نشانی: غرب اصفهان، ۸ کیلومتری مرکز شهر، خیابان آتشگاه، جنوب خمینیشهر
بلیط ورودی دارد.
ساعت بازدید: ۲۴ساعت
