آتشگاه اصفهان یا کوه آتشگاه از بناهای تاریخی شهر اصفهان و از یادگارهای ایران باستان است. این مجموعه دارای پیشینه تاریخی کهنی است و در زمانهای مختلف از آن بهره بردهاند. آتشگاه اصفهان در سال ۱۳۳۰ و با شماره ۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معماری بنای آتشگاه
بنای آتشگاه را به خاطر استفاده از چوب در میان بافت خشت های دیوار و همچنین معماری آن منصوب به معماری به سبک بین النهرین میدانند. بر اساس یافته های گروه باستان شناسی از کشور ایتالیا به سرپرستی باستان شناس معروف ایتالیایی پروفسور گالدیری، طول عمر مصالحی که در بنای آتشگاه به کار رفته است متعلق یه حدود ۱۴۰۰ قبل از میلاد مسیح می باشد.
نام آتشگاه
نام اصیل و کهن بنا مِهربین یا دژِ مهربین یا آتشکدهٔ مهربین بوده و اکنون در گفتارهای عامیانه به آن آتشگاه یا کوهِ آتشگاه میگویند.
ویژگی بنا
تپه آتشگاه، از جنس سنگ های رسوبی است. تراز پایینی آن در ارتفاع ۱۶۱۰ متر از سطح دریا و فراز آن در ارتفاع ۱۷۱۵ متری از سطح دریا واقع شده است. بنای آتشگاه، آتشدانی بزرگ و مدور با دریچههای متعدد است. این ساختمان از خشت های گلی خام به طول و عرض ۴۰ سانتیمتر و قطر ۱۴ سانتیمتر ساخته شده و مصالح، خشت ها، گل و سنگ ریزه و نی های ساحل زاینده رود هستند.
دانشمندان با شواهدی وجود قدیمیترین مراکز اجتماع انسانها را در حول و حوش این تپهی قدیمی تأیید میکنند؛ مسائلی مانند وجود کوه آتشگاه در جلگه مسطح ماربین و ساختمانی که بر فراز آن ساخته شده و همچنین همجواری یکی از روستاهای بسیار قدیمی اصفهان با آن (یعنی سِدهی قدیم و خمینیشهر امروز).
خشتها
نکتهی مورد توجه در این بنا خشتهای آن است؛ در گذشته استفاده از خشت خام بزرگ کاری بسیار دشوار بوده است. زیرا در هنگام ساخت خشت، از هم جدا میشده و استحکام نداشته. اما خشتهای این بنا نسبتاً بزرگ است. و این به خاطر آن است که علاوه بر ملات مرسوم گل با ریگ ریزهها، نیهای حاشیهی زاینده رود را هم به آن اضافه کردهاند. و وجود نی در این ملات به استحکام آن کمک بسیاری کرده است.
قدمت بنای آتشگاه
زمان ساخت بنا را پیشتر از عصر ساسانیان میدانند. مطالعات مؤسسهی ایزمو (IZMEO) قدمت بنای آتشگاه را به دوران تمدن عیلام و حکومتی میرساند که انزان نامیده میشده است. این نظر را مطالعات و پژوهشهای انجام شده بر روی آتشکدههای بر جا مانده از دوران ساسانی در نطنز و کاشان و یزد و آذربایجان و نائین تأیید میکنند؛ چرا که در آن روزگاران آتشکدهها را روی کوه یا بالای تپه نمیساختند. بلکه در مکانهایی احداث میشدند که دسترسی به آنها آسان باشد. بنابراین میتوان با قاطعیت آتشگاه اصفهان را نشانهای از حضور تمدنهای قدیمتر از ساسانی و سلسلههاب قبل از آن به شمار آورد.
از آنجا که سازهی بنای آتشگاه از خشت و گل است، طبعاً در برابر عوارض طبیعی آسیب پذیر بوده و دچار ضایعات فراوانی شده که عملیات استحکام بخشی و مرمتی بر روی آن انجام شده است.
موقعیت جغرافیایی
تپهی آتشگاه از جنس سنگهای رسوبی است. تراز پایینی آن در ارتفاع ۱۶۱۰ متر از سطح دریا و فراز آن در ارتفاع ۱۷۱۵ متری از سطح دریا واقع شده است. بنای آتشگاه، آتشدانی بزرگ و مدور با دریچههای متعدد است. این ساختمان از خشتهای گلی خام به طول و عرض ۴۰ سانتیمتر و قطر ۱۴ سانتیمتر ساخته شده و مصالح، خشت ها، گل و سنگریزه و نیهای ساحل زاینده رود هستند.
این بنا در نزدیکی رودخانهی زاینده رود، بر روی کوهی قرار دارد. از بلندای این تپه، تا کیلومترها از هر چهار سوی اصلی را میتوان به خوبی مشاهده کرد.
بازدید از آتشگاه اصفهان
نشانی: غرب اصفهان، ۸ کیلومتری مرکز شهر، خیابان آتشگاه، جنوب خمینیشهر
بلیط ورودی دارد.
ساعت بازدید: ۲۴ساعت