نمیدانم اول باید از هنر مسگری حرف زد یا مطابق طبع خیلیها از صدای دلنواز بازار مسگرها . صدایی که برای بعضی حکم آرامبخش دارد و روح هنریشان را به پرواز درمیآورد و برای بعضی گرامیانِ میسوفونیادار عامل اعصاب خوردی است! چه بسا مسگرانی که دیگر گوشی و هوشی برایشان نمانده و ضمن سپاسگزاری از تکنولوژی از گوشیهای صداگیر استفاده میکنند.
بازار مسگرها چهچور جایی است؟
اگر این سؤال را پرسیدهاید معلوم میشود که تاکنون این بازار را ندیدهاید! (در اینجا فهمیدیم که نگارندهی این متن هم میتواند مثل آقای خیابانی غیب بگوید. بله!!)
نکتهی بدیهی دیگر اینکه بازار مسگرها جایی است که هنرمندان مسگر در غرفههای خود مشغول نواختن موسیقی چکش و مساند. همانی که حرفش را زدیم.
بازار مسگرها ی اصفهان در راستهی غربی بازار میدان نقش جهان و در شمال کاخ عالی قاپو است و در زمان صفویه ساخته شده و رونق پیدا کرده. همان میدان معروف و قشنگ که جز این بازار کلی بازار دیگر هم دارد.
این راسته همعرض دیگر بازارهاست، ولی همطول خیر. کوتاه و مختصر و مفید! و به همین دلیل است که صدای چکش کاری روی مسها همهی فضا را پر میکند.
حتی اگر قصد خرید از این بازار را هم نداشته باشید، دیدن آن پر از لطف است؛ آنچه از آن خوشتان خواهد آمد را هم میدانم؛ عموم مسگرها از هنرمندان با تجربه و مسنسال هستند. آنچنان بیریا و خوشرو که کیف آدم را برای دیدن عالی قاپو و مسجد امام و بقیهی جاها حسابی کوک میکنند.
این رو البته وقتی بازتر میشود که شما به عنوان یک هنردوست و زیباییپسند دست در جیب مبارک کنید و سهمی از این ظروف زیبا برای خود بردارید. بله!
مسگری چه است و چگونه است؟
مسگری حرفهای است که در آن هنرمند به وسیلهی چکش و آلاتی دیگر ظروفی مثل قابلمه و پارچ و لگن و… میسازد. تحقیقات نشان داده که از حدود ۵۰۰۰ سال پیش تاکنون این هنر وجود داشته. البته طبیعتاً آن موقعها بلند نبودند به آن بگویند «هنر» و تنها برای رفع نیاز و … از مس استفاده میکردند. مسگری در حال حاضر در شهرهای کاشان، اصفهان، کرمان، زنجان و شیراز رونق بیشتری دارد. به این معنا که هنرمندان این رشته در این شهرها فعالیتشان بیشتر است. از مسگری و دوران اسلامی هم اگر بخواهم برایتان بگویم هم اینکه در این دوران مسگری رواج زیادی داشته. عدهای این را به دلیل تأکید اسلام بر سلامت بدن میدانند. اینکه سلامتی و اسلام و مس چه ربطی دارند را کمی تا قسمتی خودتان میدانید و ما هم نیمی تا بخشی برای شما خواهیم گفت.
از در حال حاضر که بگذریم به در حال غایب میرسیم. یعنی کِی؟
آباء و اجداد مس
وقتی مردم از سنگ و گل به فلزات رو آوردند میشد چیزی حدود ۹۵۰۰ سال پیش از میلاد! اوایل نمیدانستند که میشود این فلز را ذوب کرد، برای همین با چکش سرد شکلی که میخواستند را به آن میدادند. در شمال و مرکز ایران به خاطر وجود معادن مس، مسگری هم بیشتر رواج داشته. و تا الان هم دارد.
تازه شاید باور نکنید که یک سری از محققان که در روند کارشان به کورهی ذوب مس در سگزآباد قزوین برخوردند، فهمیدند ایرانیان، یعنی ما! قبل از تاریخ هم از این کارها میکردیم و خلاصه خیلی همهکاره بودیم. کورهی ذکر شده مربوط به ۲۱۰۰ پیش از میلاد بوده!!
هنر فراموش شده؟!
مقالههایی که راجع به مس و مسگری خواندم مربوط به تاریخهای مختلفی بود. هرچه قدیمیتر بود از رونق گفته بود و هرچه جدیدتر، از فراموشی. گفته بودند در این روزها که وسایل زندگی پر از زرق و برق و قشنگی و باکلاسی هستند ظرفی مانند ظرف مسی مهجور واقع شده و کمتر کسی به طرف آن میرود.
اما نکتهی مهم آن است که در روزگار ظاهربین این موضوع امری عادی است. اما بازگشت به گذشته هم چیزی نیست که بتوان آن را انکار کرد. حتما دختران و پسرانی را دیدهاید که لباسهای به اصطلاح سنتی میپوشند، یا دنبال وسایل قدیمی مادربزرگشان هستند و با دیدنشان کلی ذوق میکنند. مس هم از این بازگشت به گذشته بینصیب نبوده. الان در زمانی هستیم که نمیخواهیم سالم نبودن هم به مشکلاتمان اضافه شود. این است که به سراغ توصیهی پزشکان و به خصوص طب سنتی میرویم. از طرفی از با پیوند خودمان به گذشته به آرامش میرسیم.
این شده که طرفداری از این هنر _که برخی به آن فراموش شده میگویند_ بیشتر از چندی پیش است که مدرنیته چشممان را بسته بود. این روزها هرکس با گذشتهاش پیوستگی بیشتری داشته باشد اصیلتر به حساب میآید. و همین باعث شده مردم به طرف خرید ظرفهای مسی بروند.
چرا ظرف مسی؟
اصلاً دور از همهی توصیههای پزشکی، کدام روح آرام و هنردوستی میتواند رنگ زیبای مس و شکل زیبای ظروف مسی را انکار کند؟! به خصوص اگر از آن قدیمیهای آتش دیده و ساییده نشده هم باشد!
در زیر هم آنچه بزشکان در رابطه با مفید بودن پخت و پز در ظروف مسی گفتهاند را بازگو میکنیم:
معروف است که پزشکان به کسانی که از درد مفاصل رنج میبرند، داشتن یک دستبند مسی را توصیه میکنند و دلیل این امر را هم کمبود یونهای مسی در خون ذکر میکنند که با تماس دستبندهای مسی با پوست بخشی از این کمبود جبران شده و از درد مفاصل کاسته میشود.
کاهش نشانه های آرتروز
حفظ رنگ مو و شفافیت چشم
محافظت از غلاف میلین اطراف اعصاب
تولید انرژی بدن
کاهش یا از بین بردن رشد باکترها
افزایش قدرت ایمنی بدن
کاهش کلسترول
و …
خلاصه اینکه مس خیلی کارها بلد است. از آن غافل نشوید.
هنرمندان مسگر
استاد محمدعلی جعفری فرزند استاد حسین که بیش از ۵۰ سال شغل پدرش را ادامه داد.
استاد کربلایی حسین احمدی بیش از ۵۰ سال مسگری میکرد.
استاد جعفرپیشه هم در همین حدود مسگری کرده است.
استاد حسن خوریپور یکی ازقدیمیترین استادان صنعت مس که بیش از ۴۲ سال است در این زمینه فعالیت میکند.
