اگر اصفهانی باشید اولین جایی که برای قرارهای دوستانه و گردش و دل باز شدن و خیلی کارهای دیگر در نظرتان می‌آید میدان نقش جهان است. اگر هم مسافر باشید اولین جایی که برای بازدید انتخاب می‌کنید همان‌جاست. دلیلش شاید تلفیقی دل انگیز از همه‌ی چیزهایی ست که می‌خواهیم. یعنی فضای سبز، فضای زیبای سنتی، شکوه تاریخی، بازار و مکان مذهبی! چه از این بهتر؟ اصلاً این میتواند یک شاهکار گردشگری باشد! نه؟
از کجا آمد؟
بله! اصلاً این میدان از کجا آمده؟ چه کسی آن را ساخته؟ چرا ساخته؟
جانم برایتان بگوید که فکر نکنید که این میدان یک بیابان خشک و بی آب و علف بوده و بعداً شاه عباس خان تشریفشان را آورده‌اند و آنجا را آباد کرده‌اند ها! خیر! وقتی صفویانِ گرام به اصفهان آمدند اینجا یک باغ بزرگ بوده. باغی که اتفاقاً هم بسیار زیبا بوده و هم پر رونق. حالا دلیل اینکه یک باغ رونق دارد هم قبلاًها این نبوده که مردم می‌رفتند زیلو می‌انداختند و قلیان می‌کشیدند و چیپس و ماست می‌خوردند!! بلکه در آنجا کلی اداره و اماکن مهم و این چیزها بوده.
چه به جای چه؟
- تمامی زمین باغی بزرگ به نام نقش جهان بوده که در آن ادارات دولتی وجود داشته.
- کاخ فرمانروایی تیموری و آق‌قویونلو هم همینجا بوده!
- به جای عالی قاپو، میدان کوشک قرار داشته. میدان کوشک هم جایی بوده که از شگفتی روزگار هم محکومان را اعدام می‌کردند و هم مراسم‌های سنتی مثل نوروز و جشن‌ها را برگزار می‌کردند. تا همین حد تنوع کارکرد!!
- کنار مسجد شیخ لطف‌الله، مدرسه‌ای به نام مدرسه‌ی خواجه‌ملک (یا مدرسه‌ی شیخ لطف‌الله) وجود داشته که در زمان قاجاریه از میان رفته.
رونق بخشی
وقتی شاه عباس به اصفهان رفت این باغ بسیار به دلش چسبید و شروع به برگزار کردن انواع مراسم در آن کرد. مثلاً چراغانی‌اش کرد و آتش بازی کردند و هزار کار دیگر. کم‌کم هم بازی چوگان و رژه و نمایش‌هایی هم در آنجا برپا شد. مردم هم برای گشتن و خرید کردن به آنجا می‌رفتند.
رفته رفته انقدر این رونق زیاد می‌شود که میدان شلوغ و پر رفت و آمد می‌شود. پس چه می‌کنند؟ میدانی جدید در پشت مسجد شیخ لطف الله می‌سازند و نامش را میدان نو و بعدتر نقش جهان می‌گذارند.
حتی شاه عباس خودش تعدادی درخت در این باغ می‌کارد.
افول بخشی!
متأسفانه این رونق در دوران شاه سلطان حسین (همانی که در کتا‌ب‌های تاریخمان به بی‌کفایتی معروف بود) بسیار کم می‌شود و تعداد زیادی از درختان باغ خشک می‌شوند.
پس از آمدن قاجار هم خرابی زیادی در آن به بار آمد. (مثلاً طبقه‌ی سوم سردر بازار قیصریه که نقاره خانه بود از بین رفت.)
از ظل السلطانِ از خدا بی‌خبر هم نگویم که این میدان را تا مرز نابودی پیش برد!!
در دورانی ۲۰۰۰۰ متر از این میدان که روزگاری ۱۰۰۰۰۰ متر بوده، از میان می‌رود!
رونق دوباره
اگر نگویید عجب شل کن سفت کنی راه انداخته‌اند، باید خدمتتان عارض شوم که این میدان در دوران پهلوی مرمت شد و در زمان رضا شاه تا حد زیادی به زیبایی سابقش را بازیافت. و رضاشاه به میمنت و مبارکی و فرخندگی این برگشتِ زیبایی نام این میدان را میدان شاه گذاشت.
درباره‌ی میدان
اگر بگویم این میدان هم دومین میدان بزرگ دنیاست و هم در یونسکو ثبت شده باور می‌کنید؟ باور کنید! پس از پیروزی انقلاب اسلامی نام این میدان به میدان امام تغییر کرد.
نکته‌‌ی جالب که شاید شما هم به آن فکر کرده باشید این است که این میدان به جای دایره بودن مستطیل است.
این میدان فقط یک میدان ساده نیست. بلکه یک عالم زیبایی و تنوع را می‌توان در آن دید. زیبایی‌هایی که در گوشه‌گوشه‌ی این زمین جا خوش کرده‌اند.
کارکرد همه جانبه‌ی این محوطه یکی از مهم‌ترین دلایلی است که آن را به جایی منحصربه‌فرد تبدیل کرده؛ کارکرد سیاسی، مذهبی، تفریحی و اقتصادی.
مسجد امام
به میدان نقش جهان که وارد می‌شوید هر سو که سر بچرخانید بنایی عظیم و تاریخی خواهید دید که شما را با شکوه و زیبایی به خود می‌خواند؛ سر در بازار قیصریه، مسجد شیخ لطف الله، عمارت عالی‌قاپو یا مسجد شاه با مناره‌های بلند و رنگ آبی فیروزه‌ای، همه و همه شما را با خود به ۴ قرن عقب‌تر می‌برند و شکوه دوران صفوی را به شما یادآور می‌شود. در این مطلب با ما همراه باشید تا با داستان مسجد جامع عباسی یا مسجد امام کنونی آشنا شوید.
گنبد مسجد امام بلندتر از هر بنایی در میدان نقش جهان است و بر تمام شهر اشراف دارد که جایگاه مهم دین در حکومت صفوی را به نمایش می‌گذارد.
ارتفاع ایوان بزرگ جنوبی مسجد ۳۳ متر است و دو مناره در طرفین آن قرار گرفته‌اند که ارتفاع هر یک از آن‌ها ۴۸ متر است. این دو مناره با کاشی تزیین شده‌اند و نام‌های محمد و علی به‌طور تکراری به خط بنایی بر بدنه‌ی آن‌ها نقش بسته‌است. گنبد بزرگ مسجد تزئینات جالبی از کاشی‌کاری دارد و نیز داری کتیبه‌ای به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی است.
مسجد شیخ لطف الله
سال ۱۶۰۲ بود که ساخت مسجد شیخ لطف الله زیبا با دستان هنرمند محمدرضا اصفهانی شروع شد و عجیبا که در سال ۱۶۱۹ تمام شد!! از این ماجرا مدت مدیدی گذشت تا سال ۱۹۲۰ آرتور پوپ، مورخ آمریکایی بیاید و به رضاشاه بگوید مسجد را مرمت کنند! و کردند. تازه جالب اینکه مسجد از همان اول روی ویرانه‌های یک مسجد دیگر بنا شده بود.
از شاهکارها و عجایب این مسجد قبله‌یابی جالب آن است. مساجد همیشه طوری بوده‌اند که ورود شما مساوی بوده با رو به قبله قرار گرفتنتان. البته نه به آن معنا!! اما درِ این مسجد رو به شرق است و هیچ کجی‌ای هم ندارد. پس چطور این مشکل را برطرف کرده‌اند؟
اینطور که ما به هنگام ورود، به راهرویی ۲۸ متری می‌رسیم که به چپ و سپس به راست می‌پیچد تا در مسیر درست قبله واقع شویم. همین!
بازار مسگرها
نکته‌‌ی بدیهی دیگر اینکه بازار مسگرها جایی است که هنرمندان مسگر در غرفه‌های خود مشغول نواختن موسیقی چکش و مس‌اند. همانی که حرفش را زدیم.
بازار مسگرها ی اصفهان در راسته‌ی غربی بازار میدان نقش جهان و در شمال کاخ عالی قاپو است و در زمان صفویه ساخته شده و رونق پیدا کرده. همان میدان معروف و قشنگ که جز این بازار کلی بازار دیگر هم دارد.
این راسته هم‌عرض دیگر بازارهاست، ولی هم‌طول خیر. کوتاه و مختصر و مفید! و به همین دلیل است که صدای چکش کاری روی مس‌ها همه‌ی فضا را پر می‌کند.
حتی اگر قصد خرید از این بازار را هم نداشته باشید، دیدن آن پر از لطف است؛ آنچه از آن خوشتان خواهد آمد را هم می‌دانم؛ عموم مسگرها از هنرمندان با تجربه و مسن‌سال هستند. آنچنان بی‌ریا و خوش‌رو که کیف آدم را برای دیدن عالی قاپو و مسجد امام و بقیه‌ی جاها حسابی کوک می‌کنند.
این رو البته وقتی بازتر می‌شود که شما به عنوان یک هنردوست و زیبایی‌پسند دست در جیب مبارک کنید و سهمی از این ظروف زیبا برای خود بردارید. بله!
عالی قاپو
اگر ترک زبان هستید لابد می‌دانید که قاپو یا قاپی به معنای «در» یا «سردر» است. و عالی قاپو هم لابد یعنی در بزرگ و باشکوه. حال اینکه چرا نام بنای مورد نظر ما عالی قاپو است خود جریان دیگری دارد. به این عمارت زیبا دولتخانه‌ی مباركه‌ی نقش جهان یا قصر دولتخانه هم گفته می‌شده است.
جالب است که در در زمان شاه عباس اول، مردم برای این در تقدس قائل بوده‌اند و کسی حق نداشته حتی پایش را روی آن بگذارد. بعضی حتی آستانه‌ی آن را می‌بوسیدند.
تالار موسیقی یا اتاق صوت یکی از زیباترین بخش‌های کاخ دولتخانه است. گچ‌بری‌های این قسمت آنقدر زیبا است که جزء شاخصه‌های کاخ به شمار می‌رود. تصاویر انواع جام می بر دیوار این اتاق نقش بسته است. شاید عجیب باشد اگر بگوییم یکی از دلایل به وجود آوردن چنین تصاویری گرفتن انعکاس صوت موسیقی و بهتر شنیده شدن آن بوده است! با رعایت اصول فیزیکی اتاق به نحوی ساخته شده که علاوه بر کاهش صداهای اضافی آن را به همه‌ی قسمت‌های تالار می‌رساند.
بازار قیصریه
در قدیم به راسته یا تیمچه‌های دراز بازار قیصریه گفته می‌شد. قیصریه با بازارهای دیگر تفاوت‌هایی هم دارد.
مثلاً قیصریه در دارد و درهای آن در زمان تمام شدن کار دکان‌دارها بسته می‌شد. چیزی مثل پاساژهای امروزی!
دیگر اینکه قیصریه‌ها اغلب به فروش کالای ظریف و زینتی و گران‌قیمت اختصاص داشت. مثلاً جواهرات، فرش‌های گران، پارچه و … .
ضمناً شاردن، جهانگرد معروف معتقد است به دلیل شباهت این بازار به قیصریه در ترکیه‌ی امروزی این نام را برای آن گذاشته‌اند.
قبل از اینکه وارد بازار شوید بی‌شک دقایق زیادی را با سردر بازار قیصریه مشغول می‌شوید. نقاشی‌ها، مقرنس‌ها و کاشی کاری‌ها زیبایی‌هایی است که نمی‌توان زود و ساده از خیر آن گذشت.
سردر قیصریه
سردر بازار قیصریه در گذشته سه طبقه داشته که طبقه‌ی سومش نقاره خانه بوده است. و نقاره خانه جایی است که در آن با نواختن موسیقی در ساعات و زمان‌های معینی، اوقات روز، پیشامد اخبار مهم، اطلاعیه و … اعلام می‌شده است.
دو لچک نعلیِ بالاترین قسمت سردر، صورت فلکی طالع شهر اصفهان (برج قوس) را نشان می‌دهد؛ چراکه حکمای مشرق زمین پیدایش اصفهان را در برج قوس می‌دانند.
در تصویر کاشی‌کاری شده نیم‌‌تنه‌ی تیرانداز جوانی با لباس عصر صفویه و با تنه‌ی شیر( که مزین به اشکال اسلیمی است) و دمی اژدری را می‌بینید که به سوی تیرانداز گشوده شده. این تصویر نمایانگر صحنه‌ی مبارزه‌ای است که تیرانداز (آرش کمانگیر) با دُم حیوان افسانه‌ای دارد.
چوگان
چوگان از بازی یا ورزش‌های کهن ایرانی است که به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان به بازی شاهان معروف است. طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷۴ و ۱۴۵ متر است. (پس این میدان می‌توانست جای بسیار مناسبی برای این بازی باشد.) هدف این بازی فرستادن توپ در دروازهٔ حریف می‌باشد. هنگامی که توپ از پشت دروازه خارج می‌شود، پرتاب توپ به تیم مورد حمله قرار گرفته تعلق می‌گیرد، مگر این که خود این تیم باعث خارج شدن آن شده باشد.
شاید دیده باشید که در ضلع جنوبی و شمالی میدان نقش جهان ستون‌هایی کوتاه و سنگی وجود دارد. این ستون‌ها در واقع دروازه‌ی چوگان بوده‌اند.
در میدان چه کنیم؟
وقتی از سمت خیابان سپه وارد میدان می‌شوید سمت راست خود یک بستنی فروشی می‌بینید که معمولاً خیلی شلوغ است. از بستنی حصیری‌های آن غافل نشوید.
به بازار بروید و از خرید و دیدن صنایع دستی زیبای اصفهان لذت ببرید.
می‌توانید سوار کالسکه شوید و دور میدان بچرخید.
کافه‌های میدان نقش جهان
اگر کافه باز هستید و دوست دارید در این میدان به کافی شاپ بروید، کافه‌های زیر را امتحان کنید:
کافه روزگار: جنب مسجد شیخ لطف‌الله، در انتهای کوچه
کافه میدون: کوچه‌ی پشت مطبخ
کافه نارون: ابتدای بازار قیصریه
کافه لفت: ابتداي بازار قیصریه، سمت راست، سرای شِله
کافه عمو حسن: بازار صراف‌ها
شربت سرای بازار (کافه بازار): بازار آهنگران، حدفاصل خیابان حافظ و مسجد شیخ لطف‌الله
کافه مس و قالی: خیابان سپه، حدفاصل میدان و خیابان استانداری، مقابل اداره‌ی دارایی، تیمچه‌ی مثقالی
کافه عتیق الدوله: خیابان حکیم، انتهای کوچه‌ی شماره‌ی ۵، روبروی پارکینگ رفسنجانی
کافه گالری میراث: سمت راست مسجد شیخ لطف‌الله، ابتدای بازار
کافه رادیو: (شعبه‌ی take away): ضلع غربی میدان، کوی سعدی
برای دیدن عکس‌ها با سایز اصلی روی عکس‌ها کلیک کنید.
رستوران‌های میدان نقش جهان
سفره خانه‌ی سنتی نقش جهان: در همان کوچه‌ای که کافه روزگار هست!
سفره خانه‌ی سنتی باستانی: جنب مسجد امام
رستوران سنتی جارچی باشی: خیابان حکیم، کوچه‌ی هفتم یا کوچه‌ی باغ قلندرها
هتل‌های میدان نقش جهان
هتل کریاس: پشت مسجد جامع عباسی
هتل پارتیکان: ضلع غربی میدان، کوی سعدی
هتل فیروز: ضلع غربی میدان، کوی سعدی
سلام، وقت بخیر
لینک فایل اصلی اینفوگرافی میدان نقش جهان مشکل داره…
با سلام
ممنون از اینکه مشکل را به ما گزارش کردید
در حال حاضر مشکل برطرف گردید