تعارف کردن یکی از رسوم ایرانی است که ریشه در فرهنگ غنی و ادب ایرانیان دارد و در خارج از مرزهای ایران هیچ نمونه و جایگزینی برای تعریف آن وجود ندارد. این رسم که در تمام ابعاد زندگی ایرانیان رسوخ کرده یکی از مهم ترین نکاتی است که در هنگام سفر به ایران باید بدانید و به تعبیر یک گردشگر خارجی : تعارف یکی از پیچیده‌ترین “هنرهای آداب معاشرت” ایرانی هاست.. در این مطلب ایران تراول به بررسی این رسم و چگونگی تعامل با آن می‌پردازد.
یکی از مشترکات تمام فرهنگ ها الگوهای «آداب معاشرت» است. آداب معاشرت عبارت است از هنجارهای گفتاری و رفتاری که تعیین می کند فرد در موقعیت خاص اجتماعی چگونه به نحو قابل قبولی «خود» را ارائه و با «دیگری» ارتباط برقرار کند. در نتیجه، آداب معاشرت نوعی «الگوی ارتباط اجتماعی» است که در چارچوب آن افراد با یکدیگر به تعامل می پردازند.
تعارف ، احترام اغراق آمیز
«تعارف» یکی از هنجارهای اجتماعی در میان ایرانیان است که نمونه‌ای از احترام متقابل است و تأکید بر رتبه اجتماعی افراد دارد و به نوعی نشانه احترام به شمار می‌رود و شامل طیف وسیعی از رفتارها در آداب معاشرت می‌شود و نقش مهمی در تعاملات اجتماعی دارد.
در دنیای تعارف کردن، ادب از جایگاه والایی برخوردار است. مردم توسط “تعارف” آن چیزهایی که مورد پذیرششان است را رد می‌کنند؛ چیزی را می‌گویند که منظورشان نیست؛ چیزی را بیان می‌کنند که حسش نمی‌کنند؛ دعوت می‌کنند بی آنکه نیت‌شان واقعا دعوت کردن باشد؛ و حتی به جای انتقال اخبار بد، امید واهی را به دیگری تزریق می‌کنند. اشخاص از این طریق بدون توجه به واقعیت موضوع چیزی را بیان می‌کنند که صرفا “آرزو داشتند آنطور باشد.”
تعارف در فرهنگ ایرانی به حدی ریشه‌دار است که یکی از مشخصه‌های فرهنگ ایرانی شناخته می‌شود، به‌گونه‌ای که موضوع تحقیق بسیاری از مستشرقان، سیاحان و جهـانگردان قرار گرفته است؛ به عنوان نمونه ویلیام بیمن، انسان‌شناس آمریکایی در کتاب «زبان، منزلت اجتماعی و قدرت در ایران» نوشته است: بر اندیشه و رفتار ایرانی‌ها نوعی تقابل بیرون و درون حاکم است که حفظ ظاهر را به یکی از بنیادی‌ترین رفتارهای آنها تبدیل کرده است.
کارلا سرنا در سفرنامه خود با عنوان «مردم و دیدنی های ایران» درباره تعارف نوشته‌است: عباراتی که ایرانیان به عنوان تعارف و ادای قرابت به کار می‌برند هم چاپلوسانه و هم اغراق آمیز است و یکی از مشخصات خاص ایرانی‌هاست. اولین جملات خوش آمدگویی چنین است: شما به منزل خودتان تشریف آورده‌اید. یا آنجـا متعلـق بـه جنابعـالی است. بنده سرایدار خانه و در خدمت جنابعـالی هـستم. اما اگر کسی که خطاب بـه او چنین جملات خاضعانه و محبت‌آمیز گفته‌می‌شـود، بخواهد آن‌‌تعارفات را جـدی تلقی کنـد، به‌زودی خواهد فهمید که کلاه سرش رفتـه اسـت.
سر منشاء تعارف در فرهنگ ایرانیان
موردی که بین ایران و دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه تمایز ایجاد می‌کند «فرهنگ پارسی» است که ریشه در سنت‌ها، زبان و انواع هنر غنی ایرانی از جمله ادبیات دارد. اشعار مولانا، فردوسی، حافظ و خیام همچنان در شرق و غرب عالم مورد توجه قرار می‌گیرد.
ایرانی‌ها عاشق میراث خود هستند و به آن افتخار می‌کنند؛ رضا می‌گوید: «نوروز همچنان مهمترین تعطیلات ایرانی‌ها محسوب می‌شود. ما هنوز فارسی صحبت می‌کنیم؛ ما از خون ایرانی هستیم و هرگز نمی‌توان آن را تغییر داد.»
فرشته نجفی، هنرمند، می‌گوید: «تعارف به نوعی مشخصه ایرانی‌هاست. در فرهنگ ایرانی اگر خودمان را خیلی رک و مستقیم نشان دهیم، بی‌ادبی محسوب می‌شود.، واژگان محبت انگیز برای ایرانی‌ها خیلی مهم است. شاید به خاطر این باشد که روحیه شاعرانه در خون تمام ما ایرانی‌ها دمیده شده است. مهمترین متفکران ایرانی که بیشترشان به دوران کهن برمی‌گردند، شاعر بوده‌اند. به همین خاطر است که گفتاری سرشار از مهربانی و تحسین هنوز در ما جاری است.»
چطور با فرهنگ تعارف تعامل داشته باشیم
به دلیل مهربانی و مهمان نوازی ایرانی‌ها مرز تعارف و محبت حقیقی بسیار باریک است از همین جهت شما در هر موقعیتی که احساس می‌کنید لطفی بسیار فراتر از حد انتظارتان متوجه حالتان شده می‌توانید از دیگران بخواهید که لطفا تعارف نکنند! گاهی اوقات جواب می‌دهد و گاهی اوقات هم نه! البته این درخواست خودش نوعی تعارف محسوب می‌شود. و احتمالا آنها هم می‌خواهند در مقابل این تعارف مقاومت کنند پس شما سعی کنید که این حرف واقعا از صمیم قلب می‌زنید.
