خانه معتمدی یا خانه ملا باشی یک عمارت تاریخی است که در خود آثاری از صفویه، زندیه و قاجاریه را جای داده است و توسط آقای دکتر معتمدی خریداری و پس از چند سال بازسازی به تازگی به روی بازدیدکنندگان باز شده است. با وبسایت ایران تراول همراه باشید تا نگاهی دقیق به بررسی معماری و داستان این بنای تاریخی بپردازیم.
قصه‌ی ملا باشی
قصه برمیگرده به زمان قاجار و حکومت ظل السلطان پسر ارشد ناصرالدین شاه قاجار در اصفهان که به خاطر آنکه از مادری غیر قاجاری به دنیا آمده به ولیعهدی نرسیده بود. همین موضوع باعث شده بود که هر کاری برای نشان دادن قدرت خود انجام دهد. مثلا ارتشی با لباس‌های سربازان اتریشی فرآهم آورده بود و معلمانی از آلمان اجیر کرده بود تا به آنها فنون رزم بیاموزد، یا تمام آثار دوران صفوی را نابود یا تا مرز نابودی کشاند و عجیب تر از همه خسارتی است که به طبیعت ایران در ناحیه میانکاله زد و نسل چند موجود گرانبها مثل مارال و ببر خزری و.. را به کل از بین برد.
حال مختصری از تاریخ زمان ملا باشی دانستید، اما در این زمان ملا باشی در تفرش زندگی می‌کرد و خانه‌ای که امروزه به نام او می‌شناسیم از املاک حکومتی محسوب می‌شده. اما حادثه‌ای عجیب ملاباشی را به اصفهان می‌کشد.
همسر ظل السلطان به خاطر مشکلاتی که با اخلاق و کردار او داشت مقیم خانه‌ی آقا نجفی آخوند و صاحب منسب و امین آن دوره شده بود. خانه او امروزه به خانه مشروطه معروف است و پیاده چیزی حدود 15 دقیقه با خانه ملاباشی فاصله دارد.
ظل السلطان هم پسران خود را جمع می‌کند که هر کس مادر را کشت نیمی از املاک من به او می‌رسد! از قضا هم همین اتفاق افتاد و جو اصفهان نا آرام و متشنج شد از همین رو بود که ملاباشی که فردی معتدل و ملبس به لباس روحانیت بود را برای آرامش فضا به آنجا فرستادند.
معماری خانه
زمانی که ملاباشی به این عمارت پا گذاشت شامل دو پنج دری و یک بخش زمستان نشین که از دوره زندیه می‌شد. و در مقابل خانه ملک التجار که چند قدم بیشتر با آن فاصله ندارد خانه‌ای کم اهمیت جلوه می‌کرد. ولی با آمدن ملاباشی بخش شاه نشین و بخش 9 دری به آن اضافه شد. که مهم‌ترین و جذاب‌ترین بخش این عمارت نیز همان است.
این عمارت در واقع نمونه‌ای جذاب از معاری خانه‌های ایرانی است، خانه به معنی اینکه واقعا در آنها زندگی می‌کرده‌اند و به زندگی مردم عادی زمان خود نزدیک بوده‌اند. از این جهت خانه ملا باشی می‌تواند زاویه نو و تازه‌ای را از اصفهان برای شما روشن کند. خانه به دو بخش کلی تقسیم می‌شود فضاهای زندگی و فضاهای خدماتی، در فضای زندگی فضا گرم و صمیمی، پر انرژی گشوده و با نورگیری بالا است و در فضاهای خدماتی اتاق‌هایی برای استراحت و کارهای اندرونی است که در آن فضا بسته‌تر، جدی تر و سرد است.
خانه‌ی ملا باشی را می‌توان به سه بخش کلی تقسیم کرد:
حیاط بیرونی
زمانی که آقای معتمدی خانه را در سال 80 خریداری می‌کنند این قسمت کاملا ویران شده بود و از این رو بازسازی این قسمت بیشتر از هرجای دیگه به چشم می‌آید. پله‌هایی که شما را به طبقه بالایی و ایوان می‌رساند در همین جا قرار دارد. اتاق زیبایی هم در انتهای این حیاط قرار دارد که پنجره‌های رو به خیابانش که رنگارنگ و زیبا بازسازی شده اولین تصویری است که از خانه ملا باشی می‌بینید قرار دارد. در این اتاق تمام اجسام و ابزار و وسیله‌ها بوی گذشته را می‌دهند و اگر در غروب از آن دیدن کنید نور خورشید از شیشه‌ها رنگ بر تمام اتاق می‌پاشد.
تابستان نشین
از حیاط یا راهروی کناری آن که تماما نورپردازی و تزیین شده می‌توانید به بخش تابستان نشین خانه که یادگار زندیه است برسید. البته این قسمت هم به طور کامل مرمت شده و گاهی شاید به نظر بیاید که خیلی هم مبتدیانه و بد روی آن طرح زده‌اند. دیوارهای این بخش از خانه به طور کامل نقاشی شده است ولی تنها بخشی از این نقاشی‌ها که عمر زیادی دارد و از گذشته به جای مانده را می‌توانید در کنار ستون اول ببینید که ابعاد آن حدود 20 سانتی متر مربع است و در لایه برداری‌هایی که در بازسازی انجام شده پیدا شده است. در این نقاشی‌ها نام سیارات و ماه‌های باستانی ایرانی روی سقف و دیواره‌ها کشیده شده است. اتاق‌هایی دور این فضا وجود دارند که به احتمال زیاد به زودی از آنها برای اقامت مسافران مهمی استفاده خواهد شد، زیرا عمارت ملا باشی به زودی به هتل دیپلمات تبدیل خواهد شد.
حیاط درونی
وقتی از راهرو بین حیاط بیرونی و تابستان نشین به این حیاط می‌رسید، روحتان تازه می‌شود، زیرا آنچه از یک خانه تاریخی انتظار داشتید اینجاست! این قسمت به طور کامل فضای تاریخی خود را حفظ کرده و 9 دری و پنج دری‌ها با آن چوب‌های کهنه شکوه عجیبی به فضا داده‌اند. فقط یک سمت این عمارت است که در مرحله اول شما را جذب نمی‌کند و به نظر فقط یک دیوار ساده است ولی وقتی به همان از زاویه‌ای دیگر نگاه کنید پر است از نقاشی‌هایی که خوش رنگ و زیبا به بنا رنگ اضافه کرده‌اند. حوض میانی بلند به شاه نشین ختم می‌شود. که در پایین آن سرداب قرار دارد. همان طور که اشاره شد در این حیاط دو بخش قاجار و صفوی وجود دارد و شما به وضوح تفاوت معماری صفوی و قاجار را مشاهده می‌کنید. روشن‌ترین تفاوت در سرداب‌ها نمایان است که سرداب قاجاری فراخ‌تر و با سقفی چوبی است ولی سرداب صفوی تماما سقفی طاق و چشمه‌ای از جنس آجر است. تفاوت دیگر در نوع شومینه‌هاست که در دوره صفویه از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و روی آن تزیینات زیادی استفاده می‌کرده‌اند. نکته‌ی دیگری که در این حیاط خودنمایی می‌کند کنگره‌های چوبی منقوشی است که در بالای 9 دری قرار گرفته و معماری قاجاری را یک بار دیگر به بیننده یادآور می‌شود.
شاه نشین
زیباترین بخش این خانه که انگیزه مالک برای بازسازی عنوان شده و خوشبختانه آسیب چندانی از مرور زمان ندیده است. دیوارهای آینه کاری، نقاشی روی کچ، کچ کاری و نوری که از اورسی‌های 9 دری به اتاق می‌بارد این اتاق را محسور کننده می‌نماید. دور تا دور این اتاق اشیای عتیقه خودنمایی می‌کند سقف و لوسترها همه و همه به زیبایی این بخش از خانه کمک کرده‌اند. ارسی‌های این خانه واقعا بیننده را محصور خود می‌کند. در دوره‌های گذشته بخشی از چوب این اورسی‌ها را بید زده ولی هنوز هم پابرجا و سالم هستند به همین خاطر شما در این خانه حتما بوی نفتالین را حس خواهید. نمونه‌ی این اورسی‌ها را می‌توانید در انگورستان ملک و همین طور خانه مشروطه هم پیدا کنید.
این خانه بیش از 10 اتاق دیگر هم دارد که هر کدام با عنوان یکی از ماه‌های ایرانی نام گذاری شده است. و هر کدام ویژگی خاصی دارد.
گالری تصاویر
نظر ایران تراول
این خانه در ابتدا با دریافت ورودی 15 هزار تومانی انتظارات را بالا می‌برد و در حیاط بیرونی و بخش تابستانی با مرمت بچه گانه بیننده را ناامید می‌کند. ولی نگران نباشید، کافی است از راهرو بلندی که از حیاط بیرونی شما را به حیاط درونی می‌برد گذر کنید تا نظرتان عوض شود. حیاط درونی زنده و جذاب است و قدمت اتاق‌های اطراف شما را مجذوب می‌کند. اتاق‌هایی که در باز سازی از زیر خاک در آمده‌اند، نقاشی‌ها و نوشته‌هایی از بزرگانی که به صاحب خانه تقدیم شده و اقدام او را ستایش کرده و همین طور تفاوت معماری در قاجار و صفویه از جذابیت‌های این بنای تاریخی است. ما به شما توصیه می‌کنیم که دیدن این خانه‌ی تاریخی را از دست ندهید.
این اثر در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۸۸۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بازدید
اصفهان، خیابان هشت بهشت، خیابان ملک، خانه تاریخی ملا باشی
ساعت بازدید: قبل از رفتن هماهنگ کنید، زیرا این ملک شخصی است و مشخص نیست که همیشه باز باشد.
ورودی: 15000 تومان
سلام شماره بدین برای هماهنگی.ممنون
سلام، یک پیر مرد متصدی این خانه است که پاسخگوی تلفن نبوده چند مرتبه‌ای که ما تماس گرفتیم.
پیشنهاد من اینه که شما برنامه بازدید اگر دارید، به قصد دیدن خانه های تاریخی اطراف این خانه بروید و از انگورستان ملک التجار شروع کنید و بعد به این خانه سر بزنید و زنگ در را بزنید ۹۰% بازه. بعد این مسیر را به سمت بازارچه حسن آباد و مقبره همدم الملوک (همسر ضل السلطان و دختر امیرکبیر) و خانه مشروطه پیاده برید و از بافت تاریخی پشت مسجد شاه لذت ببرید.
ممنون از همراهی شما!