مجموعه کاخ سعدآباد یکی از زیباترین عمارت‌های موجود در تهران است که همه‌روزه بازدیدکننده‌های زیادی را به خود جذب می‌کند. این عمارت زیبا در دربند، شمالی‌ترین و خوش آب‌وهوا‌ترین منطقه تهران واقع‌شده است.
مجموعه سعدآباد در دوره قاجار بناشده و سکونت‌گاه تابستانی شاهان این سلسله بوده است. بعد از کودتای 1299 و تصرف آن توسط خاندان پهلوی، بناها و عمارت‌های متعددی در آن ساخته شد که بالغ‌بر 18 کاخ در ابعاد مختلف می‌شوند. هریک از بناها، محل سکونت یکی از افراد سلسله پهلوی بوده است. این مکان توسط رضاخان، به مبلغ 400 هزار تومان از ابوالفتح سردار اعظم خریداری شد. گروه ایران تراول در این مبحث قصد دارد تا شمارا با یکی از زیباترین مناطق تهران بزرگ آشنا سازد.
مساحت کاخ سعدآباد
سعدآباد با مساحتی حدود 110 هکتار یکی از بزرگ‌ترین مکان‌های گردشگری در ایران می‌باشد. سعدآباد از 18 کاخ کوچک و بزرگ از دوره قاجار و پهلوی تشکیل‌شده و دارای 8 ورودی، گلخانه، باغستان، قنات، چشمه‌سارها و جنگل طبیعی است. وجود مناظر طبیعی و زیبا و همچنین عمارت‌های چشم‌نواز، موجب گردیده است تا این مکان تاریخی به یکی از مهم‌ترین مکان‌های گردشگری برای توریست‌های خارجی تبدیل شود.
وجود عمارت‌های زیبا که هر یک از آن‌ها تبدیل به موزه‌های ارزشمند شده، موجب جلب‌توجه همگان در داخل و خارج از کشور گشته است.
باغ‌های کاخ سعدآباد
رودخانه جعفرآباد از وسط محوطه کاخ می‌گذرد. میانگین دمای سالانه این منطقه 9/12 درجه سانتی‌گراد بوده و در ارتفاع 1650 تا 1800 متری از سطح دریا قرار دارد.
باغ آقا محمدجواد گنجه‌ای که جزء جعفرآباد بود، از اراضی سعدآباد شمرده می‌شده است. سپس باغ‌های دیگری در اطراف سعدآباد ازجمله باغ‌های سالار جنگ، سپهبد امان‌الله میرزا، مستوفی‌الممالک، شکرالله قوام الدوله، همدم السلطنه (خواهر مستوفی) و محمود بدر خریداری و جزو کاخ سعدآباد شد.
قنات‌های کاخ سعدآباد
کاخ سعدآباد با دارا بودن مساحتی بالا و همچنین باغات فراوان، نیازمند چاه و قنات برای آبیاری باغستان و همچنین مصرف روزانه بوده است. به همین دلیل، شاهان وقت دستور لازم برای حفر چاه و قنات داده تا مجموعه قنات‌های کاخ سعدآباد به 11 عدد برسد. ازجمله قنات‌های کاخ سعدآباد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- هراش آب
- قنات جعفرآباد
- قنات کاخ سفید
- قنات قوام الدوله
- قنات آب‌نما
- قنات دفتر مخصوص
- قنات خوابگاه
- قنات گلخانه
- قنات جوادیه
- قنات کاخ شمس
- قنات کاخ سنگی
قنات‌های مذکور از مهم‌ترین قنات‌های موجود در کاخ سعدآباد می‌باشد که آب موردنیاز این مساحت عظیم را تأمین می‌کرده است. متخصصین این کاخ‌ها با بهره‌گیری از هوش و تخصص بالای خود توانسته‌اند شرایطی را فراهم آوردند تا مجموعه کاخ‌های سعدآباد هیچ‌گاه با مشکل کم‌آبی مواجه نگردد. مرتبط بودن این قنات‌ها به یکدیگر موجب پخش یکسان آب در تمامی نواحی این کاخ گشته و خطر خشک‌سالی هیچ یک از مناطق زیبای این باغ را تهدید نمی‌کرده است.
درب‌های کاخ سعدآباد
کاخ سعدآباد به دلیل مساحت بالا، نیازمند داشتن درب‌های زیادی است که بتوان به آن دسترسی راحتی داشت. لذا به همین دلیل این باغ دارای 8 درب اصلی است که هریک از پادشاهان دوره قاجار و پهلوی از یکی از آن‌ها استفاده می‌کردند.
- درب نظامیه
- درب زعفرانیه
- درب رودخانه
- درب جعفرآباد (2 عدد)
- درب خیابان دربند
- درب میدان دربند
- درب کاخ سفید
رضاخان پهلوی عموماً از درب نظامیه برای ورود و خروج به این عمارت استفاده می‌کرده و پسرش، محمدرضاشاه نیز از درب خیابان دربند برای اقامت در این کاخ بهره می‌برده است.
اصالت و زیبایی چشم‌نواز در ساخت هریک از این درب‌ها نیز خود موجب جذب گردشگر شده به‌طوری‌که از همان بدو ورود، چشم‌ها را خیره خواهد کرد.
سعدآباد بعد از انقلاب سال 57
پس از پیروزی انقلاب، مجموعه کاخ‌های سعدآباد به موزه تبدیل و میزبان تعداد زیادی از افراد بازدیدکننده از داخل و خارج از کشور گشت. کاخ فعلی ریاست جمهوری در جوار این مجموعه قرار دارد. از کاخ مادر نیز که متعلق به ارگان ریاست جمهوری است برای پذیرایی از مهمانان خارجی استفاده می‌شود.
امکانات مجموعه کاخ‌های سعدآباد
مجموعه سعدآباد یکی از زیباترین و با امکانات ترین مکان‌هایی است که بیش از 200 سال قبل بناشده است. شاهان قاجار به دلیل سفرهای خارجه خود و مشاهده امکانات سایر کشورها، سعی کرده‌اند تا حد اعلای توانایی و امکانات خود را در ساخت این کاخ به‌کارگیرند. پس‌ازآن نیز شاهان دوره پهلوی و همچنین متولیان امر در زمان انقلاب توانسته‌اند، امکانات رفاهی و علمی خوبی را برای بازدیدکنندگان فراهم آورند.
ازجمله امکانات مجموعه سعدآباد می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- کارگاه مرمت
این مرکز، فعالیت خود برای بازسازی بناهای از بین‌رفته و وسایل قدیمی و آنتیک را از سال 1373 آغاز کرده است و تاکنون توانسته است اقدامات مؤثری را برای حفظ و بازسازی آثار موجود انجام دهد. در حال حاضر، انجام مراحل مرمتی و حفاظتی آثار گوناگون مجموعه بر عهده این واحد است.
2- گلخانه
گلخانه موجود در مجموعه سعدآباد یکی از زیباترین مکان‌های این باغ است که پیشنهاد می‌شود حتماً از آن بازدید به عمل آید. این مجموعه با دارا بودن زیباترین و خاص‌ترین گل‌ها، دل از همگان برده و بر زیبایی کاخ می‌افزاید. پرورش گل‌های زیبایی ایرانی و همچنین گل‌های وارداتی از سراسر جهان، موجب گشته است تا این قسمت از کاخ به مکانی پرطرفدار تبدیل گردد.
3- مرکز هنری ایوان عطار
مرکز هنری ایوان عطار با ظرفیت 900 نفر و با بهره‌گیری از بالاترین تجهیزات درزمینهٔ نور و تصویر، آماده ارائه خدمات برای فعالیت‌های هنری ازجمله سینما و تئاتر می‌باشد.
4- ایستگاه رادیو
این واحد کار خود را از سال 1380 آغاز کرده و تا به امروز توانسته است به‌صورت روزانه، برنامه‌های زنده خود را به سمع و آگاهی مردم برساند. هدف از تأسیس این واحد، اطلاع‌رسانی هرچه بیشتر به بازدیدکنندگان جهت افزایش رفاه آنان برای دسترسی به قسمت‌های مختلف باغ بوده است.
5- رستوران‌ها
مجموعه سعدآباد دارای 3 رستوران و کافی‌شاپ با منوی ایرانی و خارجی است و با ارائه غذاهای باکیفیت بالا توانسته است نظر بسیاری از بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی را به خود جلب نماید.
6- سالن ورزشی
این مجموعه علاوه بر موارد فوق‌الذکر دارای سالن ورزشی نیز می‌باشد. این امکانات شامل پارک ورزش، سالن بیلیارد و سالن تنیس می‌باشد. ورزش در فضایی همچون کاخ سعدآباد با آن جو و سرسبزی و زیبایی، موجب افزایش انگیزه و طول عمر خواهد شد. دیدن زیبایی‌های موجود در این باغ، امید به زندگی را بالابرده و شادی و مسرت را به شما عزیزان هدیه خواهد داد.
7- فروشگاه
این مرکز واقع در مقابل ورودی زعفرانیه بوده و عرضه‌کننده محصولات فرهنگی، مانند کتاب‌ها و پوسترهای ایران‌شناسی، صنایع‌دستی و … می‌باشد.
مجموعه کاخ‌های موجود در سعدآباد
سعدآباد با دارا بودن حدود 18 کاخ کوچک و بزرگ یکی از بزرگ‌ترین بناهای تاریخی موجود در ایران است. این کاخ‌ها که هرکدام محل زندگی یکی از شاهان سلسله قاجار و پهلوی بوده‌اند دارای زیبایی و چشم‌نوازی خاصی هستند. وجود وسایل قدیمی و باارزش در این کاخ یکی از عمده دلایل تبدیل این مکان‌ها به موزه بوده است. ازجمله کاخ‌های این مجموعه می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- کاخ احمدشاهی (در حال مرمت)
- کاخ سفید (محل اقامت تابستانی پهلوی دوم)
- کاخ اسود یا سیاه (موزه هنرهای زیبا)
- کاخ اختصاصی (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ شهوند (محل اقامت تابستانی پهلوی اول)
- کاخ شمس (موزه پوشاک سلطنتی)
- کاخ ملکه مادر (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ اشرف (موزه ظروف سلطنتی)
- کاخ احمدرضا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ غلامرضا (موزه سلاح سلطنتی)
- کاخ عبدالرضا (امور اداری سعدآباد)
- کاخ شهرام پسر اشرف پهلوی (موزه نظامی)
- کاخ بهمن پهلوی پیر غلامرضا پهلوی (دفتر مدیریت)
- کاخ فریده خواهر فرح دیبا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ قدیم ولیعهد رضا پهلوی (موزه بهزاد)
- کاخ جدید ولیعهد رضا پهلوی (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ فرحناز و علیرضا پهلوی (موزه ط و کتابت)
- کاخ لیلا
با توجه به مسائل ذکرشده، به تشریح مهم‌ترین کاخ‌های موجود در مجموعه سعدآباد می‌پردازیم:
1- کاخ ملکه مادر
این کاخ محل زندگی محمدرضا پهلوی در آخرین سال‌های اقامتش در ایران بوده و هم‌اکنون در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار داشته و مکانی برای اقامت مهمانان ویژه دولت ایران و پذیرایی از آنان است. این کاخ در حال حاضر به دلیل مسائل امنیتی، غیرقابل بازدید می‌باشد.
2- کاخ سبز یا مرمر
این کاخ زیبا و چشم‌نواز در شمال غربی مجموعه سعدآباد قرار داشته و به دلیل استفاده از سنگ مرمر خراسان در ستون‌های ورودی و همچنین سردر کاخ، به آن کاخ سبز می‌گویند. تکمیل این ساختمان نیمه‌کاره توسط رضاشاه انجام‌شده است و امروزه یکی از پربازدید‌ترین کاخ‌های مجموعه سعدآباد به شمار می‌آید.
3- کاخ ملت
این کاخ بزرگ‌ترین ساختمان موجود در مجموعه سعدآباد است که به دلیل سفیدی نمای آن، به کاخ سفید نیز مشهور شده است. این کاخ دارای 10 تالار تشریفاتی می‌باشد و ساخت آن از 5 سال طول کشیده است. این بنا به دستور رضاشاه در سال 1310 ساخته‌شده است.
4- کاخ احمدشاهی
این کاخ قدیمی‌ترین بنا در سعدآباد است و در اواخر سلطنت احمدشاه قاجار و در سال 1297 بناشده است.
5- کاخ بهمن
این کاخ جزء زیباترین بناهای موجود بوده و برای مدتی به دفتر یونسکو در ایران اختصاص پیداکرده بود اما هم‌اکنون به دفتر مدیریت موزه تغییر کاربری داده است.
6- کاخ لیلا
این کاخ به موزه کلارا آبکار نیز معروف است و در بخش مرکزی مجموعه قرار دارد. این ساختمان محل استقرار تابستانی لیلا پهلوی، کوچک‌ترین دختر محمدرضا بوده است و از جدیدترین بناهای مجموعه نیز به‌حساب می‌رود.
خلاصه مطلب
کاخ سعدآباد با زیبایی و قدمت خود، یکی از زیباترین بناهای موجود در تهران آلوده بوده که گذر زمان نتوانسته است آن را دستخوش تحول نماید. زیباترین بناهایی که در این کاخ موجود بوده‌اند در حال حاضر تبدیل به موزه شده و تمامی مردم از داخل و خارج از کشور، اجازه بازدید از این‌همه زیبایی رادارند.
استفاده از برخی کاخ‌ها برای امور دولتی و سیاسی موجب گشته است تا این مکان‌ها از دسترس عموم خارج و به امور مهم‌تری اختصاص داده شود. هم‌اکنون برخی از کاخ‌های این مجموعه زیر نظر نهاد ریاست جمهوری اداره و غیرقابل بازدیدند. این کاخ‌ها، ساخته‌ی دوران پهلوی و قاجار بوده و محل اقامت شاهان آن دوره می‌باشد. هریک از شاهان و نزدیکان دربار با داشتن عمارت مخصوص به خود، زندگی می‌گذراندند. هم‌اکنون، بناهایی که در آن زمان اجازه نزدیکی عوام به خود را نمی‌دادند، میزبان خیل عظیمی از هنر دوستان و مشتاقان به تاریخ، فرهنگ و هنر هستند.
گروه ایران تراول با توجه به هوش و سلیقه‌ی سازندگان و معماران این بنای ماندگار، به شما فرهیختگان توصیه می‌نماید، در این روزگار پرمشغله، سری هم به گذشته ایران زیبایمان زده و از این حجم از زیبایی لذت کافی و وافی را ببرید.
