به گزارش فولادسازان راه ابریشم، بر کسی پوشیده نیست که در زمینه صنایع زیرساختی صنعت فولاد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این صنعت، علاوه بر ایفای نقش حیاتی در توسعه و رشد اقتصادی هر کشوری، دارای تاثیر بسزایی بر پیشبرد صنایع دیگر نیز هست. ایران کشوری است که با دارا بودن منابع غنی فولادی و تاریخ درخشان در این زمینه، در صنعت فولاد جهان جایگاه مهمی دارد و نام خود را ثبت کرده است..
مشاهده‌ی قیمت آهن‌آلات و قیمت فولاد استیل در طی سالیان گذشته، نشانگر اهمیت بیش از پیش و کاربرد غیرقابل چشم‌پوشی مقاطع فولادی در زندگی امروزی است. موزه فولادی می‌تواند با تمرکز کامل بر کارکردهای فولاد، مقاطع فولادی و تاریخچه استفاده از این مقاطع، یکی از نقاط قوت در فرهنگ و هویت ملی ایران محسوب شود. اما با این وجود، دلایلی مانند عدم وجود ساختار و برنامه‌ریزی هدفمند، تغییرات مداوم در مدیریت، و عدم حمایت جدی از طرف مسئولین باعث عدم گشایش چنین موزه‌ای شده است.
راه اندازی صنایع فولادی در ایران، به سال 1306 برمیگردد، که به علت بروز عواملی مانند جنگ جهانی دوم ناتمام ماند. اما به طور رسمی اولین کارخانه فولاد ایران، با همکاری کشور سوئد در سال 1342، در شهر اهواز تاسیس شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1358، شرکت ملی فولاد ایران تاسیس شد، که تا سال 1379 بزرگترین و تنها شرکت فولادی ایران شناخته می‌شد. در سال 1379، وزرات‌خانه‌ای که امروزه آنرا با نام ایمیدرو میشناسیم تاسیس گردید و شرکت ملی فولاد ایران به عنوان زیرمجموعه آن تعیین شد. در نهایت با همکاری این دو شرکت، صنایع فولادی ایران گشترش یافت و شرکت‌های بزرگتری شکل گرفت.
با این همه، امروزه فولاد سازی در ایران با چالش‌ها و مشکلاتی همراه است. از جمله مهمترین چالش‌ها می‌توان به تحریم‌ها و مشکلات سیاسی اشاره کرد. افزایش قیمت آهن‌آلات، قیمت ورق و فولاد ضد زنگ، که از مهمترین مقاطع فولادی مورد نیاز در صنایع مختلف است، نشانگر اهمیت یافتن راه‌حل‌های سیاسی برای کاستن از بار تحریم‌ها و ایجاد روزنه امیدی برای افزایش ظرفیت تولید مقاطع فولادیست.
گشایش موزه فولادی : سیری در تاریخ و فناوری ایرانی
تولید آهن‌آلات در ایران قدمتی دیرینه دارد. چنانکه در شاهنامه، فردوسی بزرگ چنین گفت که: “نخستین یکی گوهر آمد به چنگ/ به آتش ز آهن جدا کرد سنگ/ سر مایه کرد آهن آبگون/ کز آن سنگ خارا کشیدش برون” و موزه فولادی، نه تنها به عنوان یک مرکز جامع برای نگهداری و ارائه آثار و دستاوردها، بلکه به عنوان جاذبه فرهنگی و تاریخی نیز در ایران مطرح خواهد شد. این موزه فرصتی برای نمایش تاریخچه این صنعت و توانمندی ایرانیان در به کارگیری تکنولوژی‌ها و فناوری‌های مختلف است.
فولاد، تنها یک ماده ساده نیست، بلکه نمادی از توانمندی انسان در تولید و توسعه است. امروز این ماده، از پایه‌های توسعه صنعتی و اقتصادی جهان شناخته می‌شود. اما در ایران، چه بسا اهمیت تاریخی و فناورانه فولاد، در سایه ناگواری‌هایی گم شده باشد. از همین رو، ضروریست که تاریخ و فناوری‌های صنعت فولاد در ایران به عنوان یک قطعه ارزشمند از میراث ملی، به شکلی مناسب حفظ شود. ایجاد موزه فولادی، نه تنها فرصتی برای به اشتراک‌گذاری دستاوردها و افتخارات این صنعت، بلکه فرصتی برای ارتقای آگاهی عمومی و ارزش‌گذاری بیشتر اجتماعی است. این میراث شامل مقاطع فولادی مختلف، از قبیل انواع آهن‌آلات، ورق‌ها و میلگردها، و همچنین فناوری‌ها و فرآیندهای تولیدی است، که در طول تاریخ صنعتی شدن ایران به کار رخ داده است.
گشایش موزه فولادی همچنین، می‌تواند به تقویت گردشگری صنعتی در ایران نیز کمک کند و در نهایت منجر به افزایش نرخ سرمایه‌گذاری در بخش فولاد، افزایش صادرات، و کشف فرصت‌های مختلف در بازارهای ملی و جهانی در این صنعت شود. در ادامه چندین موزه در حوزه فولاد و آهن، که در سطح دنیا وجود دارد، معرفی شده‌اند.
موزه‌های برتر در حوزه صنعت فولاد
- موزه ملی میراث آهن و فولاد
این موزه در ایالت پنسیلوانیا قرار دارد و به عنوان یکی از منابع مهم آموزشی و فرهنگی در زمینه فولاد و آهن شناخته می‌شود. تاریخچه این موزه به سال ۱۸۲۵ بازمی‌گردد، زمانی که ربکا لوکنز مدیریت کارخانه فولادسازی را در پنسیلوانیا بر عهده گرفت و تحولی در تولید آهن‌آلات ایجاد کرد. معماری موزه مربوط به دوران جنگ جهانی دوم است و بازدیدکنندگان می‌توانند تولیدات فولادی متنوعی را در سراسر محوطه موزه مشاهده کنند. محصولات نمایش داده شده در موزه شامل لوکوموتیوهای اولیه، یادبودهای کارگران فعال در صنعت فولاد و نمونه‌های فولادی به کار رفته در ساختمان‌های آمریکا می‌باشد.
- موزه آهن و فولاد آلاباما
موزه آهن و فولاد آلاباما در نزدیکی کوره‌های سنگی دوران جنگ داخلی تانهیل قرار دارد و تاریخچه صنعت آهن و فولاد آلاباما را از آغاز تا کنون به تصویر می‌کشد. این موزه بر روی ابزار، فناوری‌ها و فرآیندهای آهن‌سازی و صنایع وابسته به آن از ابتدای قرن نوزدهم تمرکز دارند. جاذبه‌های موزه شامل ماشین‌آلات قرن ۱۸، بخش‌های اصلی کوره‌ها که به دهه ۱۸۳۰ تعلق دارد، مجموعه‌ای از دوران جنگ داخلی، تاریخچه صنعت لوله‌های چدنی بیرمنگام و سایر اشیاء تاریخی مرتبط با صنعت آهن و فولاد آلاباما است.
- موزه صنعت آهن و فولاد و معدن کاستیا و لیون
ساختمان این موزه در ابتدای قرن نوزدهم به عنوان یک کارخانه نورد و آهنگری مورد استفاده قرار می‌گرفته و فولاد تولیدی آن از اولین کوره‌های بلند اسپانیا به دست آمد. بقایای این کوره‌ها هنوز در محوطه بیرونی قابل مشاهده است و شواهدی از یک سکونتگاه معدنی و یک سنگ‌شکن نیز وجود دارد. این موزه داستان پیشگامان صنعت فولاد اسپانیا را روایت می‌کند. بازدیدکنندگان می‌توانند چگونگی پردازش آهن خام بدست آمده و تولید مقاطع فولادی و آهنی مختلف را مشاهده کنند.
- موزه آهن و فولاد کامایشی
موزه آهن و فولاد کامایشی به همراه معدن و ذوب آهن هاشینو، نشان‌دهنده آغاز ساخت آهن و فولاد صنعتی در ژاپن است. اولین کوره بلند مدرن در سال 1858 در ذوب آهن هاشینو ساخته شد و در سال ۲۰۱۵ به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد. موزه آهن و فولاد کامایشی تاریخچه ساخت آهن و فولاد در ژاپن را روایت می‌کند، که پیش از انقلاب میجی انجام می‌شد. هاشینو محلی است، که اولین کوره بلند ساخته شد.
- موزه تاریخ آهن اروپا
موزه نانسی فرانسه دارای یکی از جامع‌ترین مجموعه‌ها در اروپا است، که تاریخچه آهن‌سازی را به تصویر می‌کشد. این موزه رویکردی تاریخی و نه تکنولوژیکی دارد و پیشرفت آهن‌سازی را در تمام نقاط اروپا از زمان‌های قدیم را روایت می‌کند. این موزه توسط ادوارد سالین (۱۸۸۹-۱۹۷۰)، رئیس انجمن باستان‌شناسی لورن تأسیس شد.
نتیجه چه شد؟
از آنجا که صنعت فولاد، یکی از پیشران‌های توسعه و رشد اقتصادی کشور است، ایجاد موزه فولادی باعث تقویت هویت ملی، ترویج فرهنگ فناوری و صعت، و تشویق نورآوری و خلاقیت در این حوزه خواهد شد. این موزه، فرصتی است برای ارتقاء افتخارات ملی و به اشتراک گذاری دستاوردهای صنعت فولاد با نسل‌های آینده، و در نهایت، برای تثبیت جایگاه ایران در تولید صنایع فولادی جهان است.
برای گشایش چنین موزه‌ای لازم است، که مسئولات مربوطه برنامه‌های لازم را جهت ایجاد و حفظ موزه فولادی کشور، در دستور کار خود قرار دهند. تجربیات راه‌اندازی چنین موزه‌ای در سایر کشورهای دنیا می‌تواند نقشه راه بهتری برای استفاده بهینه از چنین ساختاری فراهم کند. موزه فولادی نه تنها نمادی برای تاریخ صنعتی ایران، بلکه نمادی از اراده ملی برای حفظ، نگهداری و ارتقای میراث فرهنگی و صنعتی کشور است.
