باغ پارسی، بهشتی در اقیانوس خاک

باغ ایرانی شامل مجموعه ای از نه باغ است که از مناطق مختلف ایران انتخاب شده اند که به طور موثر نشان دهنده اشکال مختلفی از این باغ است که برای قرن ها و در شرایط مختلف آب و هوایی طراحی شده اند. این اثر جزو آثار ثبت جهانی ایران است.

“از نوشته های یک نویسنده یونانی برآمده که خانه های ایرانی توسط باغ های احاطه شده اند و
3000 سال پیش برای اشاره به آن اصطلاح “پردیس” استفاده شد. “

سخنران برجسته ایرانی، علی اکبر دهخدا اصطلاح “پردیس” را به صورت زیر تعریف می کند:

لغتی است مأخوذ از زبان مادی (پارادئزا) بمعنی باغ و بستان . و از همین لغت است پالیز فارسی و فردوسی (معرّب ) . کزنفون گوید: «در هر جا، که شاه (هخامنشی ) اقامت کند و به هرجا که رود، همیشه مراقب است ، در همه جا باغهائی باشد پر از چیزهای زیبا، که زمین میدهد. این باغها را پردیس می نامند. اگر هوا مانع نباشد، شاه اکثر اوقات خود را در اینگونه باغها بسر میبرد.» اردشیر دوّم در کتیبه ای در شوش این جمله را نقش کرده است : «اردشیرشاه گوید: به فضل اهورمزدا این قصر پردیس زندگانی را من ساختم . اهورمزدا و مثره (مهر) مرا از هر بدی بپایند و آنچه را که کرده ام نگاهدارند». (ایران باستان تألیف پیرنیا ج 2 ص 1467 و 1504 و 1564 و 1611).

پیدایش باغ ایرانی

ایجاد یک باغ و اجزای آن و زیور آلات، ثمره‌ی اندیشه‌ها و تجارب نسل هاست و رویکرد آنها به طبیعت را بازتاب می‌دهد. باغ های ایرانی، قدیمی ترین شواهد پیدایش این باغ‌ها به 529 قبل از میلاد در پاسارگاد برمیگردد، این باغ‌ها به طور کلی ویژگی های مدرنی را نشان می دهد. با این حال، برخی از مفاهیم استفاده شده، به ویژه استفاده از زوایای راست و ارتباط برقرار شده با منطقه مقدس، تحت تاثیر مفاهیم تاریخی است. و به نوعی ارتباط مذهبی نیز اشاره دارد.

سر منشاء این باغ‌ها شاید از هنر باغبانی در تمدن های بین النهرین و ایلامی باشد که در آن کاشت درختان مقدس در امتداد رودخانه‌ها و معابد، که بر روی قرص‌های خاک رس کاشته میشدند، رابطه مردم آن تمدن‌ها نسبت به طبیعت را نشان می‌دهد.
دیوید استرونچ به چنین باغ هایی به عنوان نمونه اولیه باغ در تمدن های فوق اشاره می کند.

باغ پارسی» یک فرهنگ زنده»

به منظور توضیح اهمیت حفظ سنت فرهنگی باغ پارسی، پیشینه تاریخی مفاهیم این سنت در ارتباط با طبیعت باید ذکر شود:

با توجه به اعتقادات ایرانیان باستان، خداوند متعال هر یک از موجودات را در یک روز خاص ایجاد کرد و هر روز مراسم خود را داشت. ایجاد گیاهان یکی از دوره‌های مهم پیدایش بود. درخت همه‌ی دانه‌ها بر روی زمین رشد کرد و سپس دو پرنده دانه های خود را برداشت و آنها را در سراسر جهان گسترش داد و این بدین معنی بود که مزارع و باغ ها به وجود آمدند. بنابراین، ایرانیان مراسم ویژهای برای جشن گرفتن ایجاد گیاهان داشتند. چنین جشن هایی همچنان در انواع مختلف به عنوان یک سنت معماری و فرهنگی زنده و در باغ های ایرانی گنجانده شده است.

گرچه پیدایش باغهای ایرانی به لحاظ تاریخی پیش از اسلام است، اما مثال قرآن در بهشت به شکل دنیوی خود، توضیحی از باغ ایرانی است و به فرد مومن وعده داده شده است که وارد چنین بهشتی می‌شود.

ویژگی‌های باغ ایرانی

باغ ایرانی به عنوان یک پدیده متولد شده در اقیانوسی از بیابان، خواستار به کار گیری تمام پتانسیل های موجود در زمان و مکان خود شده است. تمام عناصر مورد نیاز برای باغ پارسی طراحی و ساخته شده اند. ایجاد تکنیک های لقاح خاک، سیستم های آبیاری (قنات)، تعدیل عناصر محیطی مانند ایجاد سایه، گیاهان و یا سایر جنبه های ایجاد محیط زیستی مصنوعی، همه نیاز به مهندسی خلاق منابع برای حل همه مشکلات مربوط به کشت و آبیاری است.

شاخص های اصلی نشان دهنده تفاوت‌های اصلی باغ پارسی و انواع دیگر باغ ها عبارتند از:
1. باغ و اجزای آن؛
2. محیط اطراف؛
3. محیط فرهنگی؛

هوای این مناطق به طور کلی با ویژگی های زیر تعریف می شود:
الف) خشک و گرم در تابستان؛ خشک و سرد در زمستان
ب) باران کم
ج) رطوبت کم
د) پوشش گیاهی
ه) تغییرات شدید در دمای روز و شب
و) باد که گرد و غبار را در آن مناطق واقع در سرزمین های بیابانی و یا در امتداد آنها حمل می شود