اگر ترک زبان هستید لابد میدانید که قاپو یا قاپی به معنای «در» یا «سردر» است. و عالی قاپو هم لابد یعنی در بزرگ و باشکوه. حال اینکه چرا نام بنای مورد نظر ما عالی قاپو است خود جریان دیگری دارد. به این عمارت زیبا دولتخانهی مبارکهی نقش جهان یا قصر دولتخانه هم گفته میشده است.
جالب است که در در زمان شاه عباس اول، مردم برای این در تقدس قائل بودهاند و کسی حق نداشته حتی پایش را روی آن بگذارد. بعضی حتی آستانهی آن را میبوسیدند.
دلیل نام گذاری عالی قاپو
گفته میشود که در اصلی این بنا را شاه عباس از نجف آورده است. از مقبرهی امیرالمؤمنین (ع)! اما صحت این ماجرا صد در صد نیست. بر سردر آن هم کتیبهای هست که رویش چنین نوشته شده: «انا مدینهُ العلم و عَلی بابُها» و این میتواند شاهدی باشد بر سیاسیت وارد کردن مذهب شیعه به نظام حکومتی.
شاردن، جهانگرد فرانسوی میگوید: «این کاخ، بزرگترین کاخی است که میتوان در پایتختی مشاهده کرد. این کاخ به خاطر درب بزرگ رو به میدان آن، به عالیقاپو مشهور بوده و مردم احترام خاصی برای آن قائل بودهاند. اعتقاد و باورهای مردم بر این بوده که درب مزبور از نجف اشرف و از مقبرهی حضرت علی بن ابیطالب (ع) به اینجا آورده شده و به همین جهت به نام عالیقاپو (باب عالی) نیز نامیده شدهاست.»
زمانشان تا زمانمان
ابتدا
عالی قاپوی اصفهان در زمانی که شاه عباس در سال ۹۷۱ تا ۹۷۷ خورشیدی و ۱۰۵۴ قمری پایتخت را از قزوین به اصفهان آورد، ابتدا به شکل بسیار ساده و تنها به عنوان در ورودی سایر کاخهایی که در محدودهی میدان نقش جهان بود و با کاربرد مقر و دولتخانهی حکومتی سلاطین صفوی ساخته شد.
میانهی راه
این بنا در طول زمان و بین هفتاد تا صد سال دستخوش سلایق مختلف شاهانی مانند شاه عباس دوم و شاه سلیمان شده است. آنها در زمان حکومت خود چیزی به کاخ اضافه میکردند تا شکوه بیشتری پیدا کند.
افزودهها
شاید بخواهید بدانید که آنچه به کاخ اضافه شده به چه ترتیب و چگونه بوده است؛
* وقتی پایتخت گسترش یافت شاهان و زیردستان خواستند تا به بنا جلوه و شکوهی دهند. پس سه طبقه به دو طبقهی سابق اضافه کردند.
* آخرین طبقهای که به سالن موسیقی شهرت دارد در مرحلهی بعدی اضافه و ساختمان برجی شکل تکمیل شد.
* ایوانی که اکنون بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب کرده هم در مرحلهی بعدی ساخته شد. این ایوان برای افزایش طول کاخ در نظر گرفته شده بود، توانست عظمت کاخ را چند برابر کند.
پایان راه
افزودن هجده ستون به ایوان ساخته شده و ساخت پلههای شاهی و تکمیل سیستم آبرسانی برای انتقال آب به طبقات و به خصوص حوض مسی ایوان گام بعدی و تکمیلی این کاخ بود. تا آن را به بنای ۴۸ متری این روزگار تبدیل کند.
و تمام!
پله به پله
این کاخ سه دستگاه پله دارد.
دو دستگاه آن مارپیچ و یکسره با ۹۴ پله است و به طبقهی آخر منتهی میشود. فرد برای رفع خستگی میتواند از آن خارج شده و به بالکنها برود.
غالب پلههای کاخ کاشیکاری زیبایی دارند. از دلایل آن میتوان به زیباسازی کاخ اشاره کرد. بیشتر پلههایی که برای تشریفات ساخته شده است از این تزئین برخوردارند. کم کردن خستگی و ملال بالا رفتن از پلهها یکی دیگر از دلایل وجود این زیبایی است. انگار کاربردی مانند آینهها در آسانسورهای امروزی داشتهاند تا فرد را هنگام بالا رفتن از پله سرگرم و از خستگیاش کم کنند.
گالری تصاویر
حوض مرمرین
از شگفتی این بنا میتوانیم از حوضی بگوییم که در ایوان بزرگ کاخ قرار دارد. این حوض که از سنگ مرمر و مس (در کف حوض) ساخته شده، طوری آببندی شده که به طبقات پایینتر آسیبی نزد. ضمن اینکه نحوهی انتقال آب به آن هم موضوع جالب توجهی است؛ آب این حوض از فراز کوه صفه تأمین میشده است. و دلیل آنکه زایندهرود را واگذاشته و از آب صفه استفاده کردهاند هم میتواند اختلاف سطح زاینده رود با این بخش باشد!
تزئینات
در گذشته تمام ستونها آینهکاری شده، سقفها پر از تزئینات چوبی و دیوارها پوشیده با نقاشی بودند. اما بعد از دوران صفوی لطمهی زیادی به این زیباییها وارد شد. گچبریهای کاخ به ویژه طبقهی آخر از شاهکارهای این عمارت است.
استاد رضا عباسی مینیاتوریست این کاخ و احتمالاً استاد علی اکبر اصفهانی یا استاد محمدرضا ابن استاد حسین معماران این بنا بودهاند.
بخشهای مختلف
♦ گفته میشود که این بنا چهار در داشته است! درِ چهار حوض در قسمت شمال، در شاهی مشرف به دروازهی شهر (معروف به دروازه دولت) در مغرب، در حرمسرا و در جبهخانه که موسوم به در مطبخ بوده است.
♦ سردر سنگی کاخ اولین چیزی است که در بدو ورود میبینیم.
♦ بخش همکف دو تالار دارد که در گذشته کاربرد اداری و دیوانی داشته است.
♦ تالار اول به وسیلهی درى بزرگ به ایوان بخش جلویى عمارت باز میشود. بر در دیوار این تالار نقوشى زیبا و رنگارنگ وجود دارد که اغلب از آثار رضا عباسى است.
♦ در پشت ایوان تالاری زیبا با باقیماندهی نقاشیها بر دیوار و تزئینات زیبا بر سقف هست. ایوانک این اتاق منظرهای از گنبد توحیدخانه را مقابل چشم میآورد.
♦ ایوان این کاخ محلی بود برای جمع شدن سران دولتی برای تماشای مسابقات چوگان.
♦ یک سالن بزرگ و چندین اتاق کوچک در اطراف تشکیل دهندهی طبقات بعدی هستند.
♦ پیشنهادِ بین راهی: در میانهی راه میتوانید به کافیشاپی در حیاط یکی از طبقات است بروید و گلویی تازه کنید!
تالار موسیقی
تالار موسیقی یا اتاق صوت یکی از زیباترین بخشهای کاخ دولتخانه است. گچبریهای این قسمت آنقدر زیبا است که جزء شاخصههای کاخ به شمار میرود. تصاویر انواع جام می بر دیوار این اتاق نقش بسته است. شاید عجیب باشد اگر بگوییم یکی از دلایل به وجود آوردن چنین تصاویری گرفتن انعکاس صوت موسیقی و بهتر شنیده شدن آن بوده است! با رعایت اصول فیزیکی اتاق به نحوی ساخته شده که علاوه بر کاهش صداهای اضافی آن را به همهی قسمتهای تالار میرساند.
«فرد ریچاردز» که خود نقاش معروفی بوده و در اواخر عصر قاجاریه به ایران آمده و دربارهی تزئینات گچبری تالار موسیقی مینویسد: «… این تورفتگیها مانند قطعات مختلف بازی معما با تناسب خاصی پهلوی یکدیگر قرار گرفته اند…»
بازدید از عالی قاپو
اصفهان، خیابان استانداری، میدان نقش جهان، ضلع غربی میدان، روبروی مسجد شیخ لطف الله
شماره تماس:03132222173
ساعت بازدید در تابستان 1397: 9 صبح تا 7:30 شب
بلیط ورودی: 3000 تومان
بلیط برای گردشگران خارجی: 20000 تومان
تور مجازی
با استفاده از عینک واقعیت مجازی و یا موس و کیبورد از تور مجازی عالی قاپو استفاده کنید.