یکی از شگفتیهای کویر مرکزی ایران رویش زیباترین و خوشبوترین گل ها در حجم بسیار زیاد در دل آب و هوای کویری است. یکی از مهم ترین و مشهورترین بخشهای این مراسم کاشان و شهرها و روستاهای اطراف آن است. جشنواره گلابگیری هرساله در اردیبهشت ماه آغاز میشود و در شهرهایی مثل قمصر و برزک و کاشان کاملا رنگ و بوی گل رز میگیرند. کاشان با داشتن جاذبههای گردشگری بسیاری که دارد زمانی که به ماه های گلابگیری میرسد مملو از گردشگر میشود و گردشگران شاهد ترکیب دلپذیری از گردشگری فرهنگی و تاریخی خواهند بود که با عطر و رنگ گل آمیخته شده است.
گلاب
گلاب عصارهای است از گل محمدی (نام علمی: Rosa × damascena) که بسیار معطر است. گلاب به دستاورد تقطیر گلهای درختچه گل سرخ تازه چیده شده با آب که اسانس آن از محلول آبکی، جدا شده باشد گفته میشود. گلاب یکی از نوشیدنیهایی پرمصرف در طب سنتی ایران است که در بسیاری از غذاهای ایرانی هم استفاده میشود. طعم گلاب کمی مایل به تلخی است که از جمله مهمترین نشانههای اصل بودن گلاب بهشمار میرود.
تاریخچه گلابگیری
«گل سرخ یا رز یا محمدی، گیاهی است که بومی ایران است و خاستگاه و موطن اصلی آن ایران است که تا حدود ۳۵۰ سال پیش غیراز ایران جایی دیگر رویش نداشتهاست و در زمان سلسله صفویه و زمانی که دولت عثمانی همسایه ایران بودهاست، این گل و کلیه دستگاههای گلابگیری از ایران به ترکیه و سپس به سوریه و بلغارستان برده شدهاست.»
در کتب تاریخی بسیاری آمده است که مبداء تولید گلاب را ولایت اردشیر خوره در جنوب ایران ذکر کرده اند و شهر گور مرکز اردشیر خوره و پایتخت ساسانیان و فیروزآباد امروزی در استان فارس است و امروزه هم در میمند فارس و در فاصله ١۵ کیلومتری شهر تاریخی گور سالیانه بیش از ١٢ هزارتن گلاب تولید می شود. و یکی از مهمترین پایتختهای گلاب ایران است. اما امروزه بیشترین گلاب ایران در شهر کاشان و شهرستانهای اطراف آن مثل برزک و قمصر تولید میشود.
جشنواره گلابگیری
اگر در اواسط اردیبهشت به کاشان بروید صبح زود جشنواره گلابگیری شروع میشود و مردم به سمت باغات گل سرخ میروند و شروع به چینش گل میکنند و بعد از ظهر به سمت کارگاههای گلابگیری برمیگردند و به روشهای سنتی عصاره گلاب را میگیرند، مراسمات جنبی دیگری مثل غلطاندن کودک در گل که به عقیده آنان باعث رفع و پیشگیری از بیماریها میشود میپردازند. در گذشته زمانی که گل های باغ را جمع آوری می کردند با الاغ و ساز و دهل به کارگاه گلاب گیری می بردند. البته در برخی نقاط کاشان هنوز هم بر طبق آئینهای قبلی با شتر کل گلهای نیاسر را جمع آوری میشود و طبق رسم ۱۴۰ سال گذشته، گلاب گرفته میشود.
مراحل گلابگیری
ابتدا برای اینکه گلاب گیری را آغاز کنند، دیگ های مخصوص را بر روی اجاق می گذارند. بسته به ظرفیت دیگ، گلهای تازه را با آب نزدیک به ۳ برابر آن مخلوط میکنند. با گذاشتن سرپوش روی دیگ، روزنه های احتمالی آن را نیز می پوشانند تا بخار، کامل درون دیگ باقی بماند.
با روشن کردن شعله های اجاق و یا در برخی موارد با برافروختن هیزم فرآیند گلاب گیری که ۴ ساعت زمان می برد نیز طول می کشد. البته پیش از شروع مراسم معمولاً دیگ و گلها را کنار رودخانهها میبرند و دعاهای مذهبی میخوانند.
هنگامی که محتویات دیگ جوش آمد، بخار آن را از لوله ها به درون پارچ مسی بزرگ که داخل آب سرد قرار دارد می ریزند. هنگامی که این بخارها سرد شوند گلاب تولید می شود. پارچها نیز بسته به ظرفیتشان، مقداری حدود ۳۰ الی ۴۰ کیلو گلاب میدهند.
برای عطر گل نیز باید لایه روغنی بسیار نازکی که روی گلاب ایجاد میشود، با سرنگ جدا میکنند. اگر هم که می خواهید گلاب دو آتیشه و سفارشی داشته باشید مجدد باید گلاب درون دیگ ها بجوش آید.
پیشنهاد ایران تراول
اردیبهشت ماه تمام ایران زیباست، مخصوصا در مسیر تهران تا شیراز، اما در روزهای تعطیل مخصوصا در شهر کاشان جمعیت زیادی از گردشگران داخلی برای شرکت در جشنواره گلابگیری و لذت از طبیعت و هوای دلچسب آن به کاشان میآیند و توصیه ما این است که برنامه خود را به گونهای تنظیم کنید که بازدید از کاشان در وسط هفته قرار گیرد و بتوانید لذت دیدن جشنواره را بهتر احساس کنید، شهر برزک مقصد بسیار مناسبی برای این مراسم است و با حفظ بافت سنتی خود و تولید 80 درصد از گل و گلاب کاشان در این زمینه پیشگام است.