زیارتگاه چک چک یا «چکچکو» یا به قول زردشتیان «پیر سبز» از زیارتگاه‌های مهم زرتشتیان و جزو مکان‌های دیدنی غیر زردشتیان است. این زیارتگاه زیبا در استان یزد و شهرستان اردکان است و در کوهستانی در این ناحیه واقع است. علاقمندان به این آیین و همچنین دوستداران تاریخ و حتی طبیعت از دیدن زیارتگاه چک چک لذت فراوانی خواهند برد.
درباره‌ی زیارتگاه چک چک
زرتشتیان هر ساله به مدت چهار روز در این زیارتگاه دور هم جمع شده و به نیایش می‌پردازند. و ضمناً هر سال جشن مهرگان نیز در این زیارتگاه برگزار می‌شود و زرتشتیان بسیاری در این مکان گرد هم می‌آیند. در این زمان حضور غیر زردشتیان به این محل مجاز نیست.
زردشتیان معتقدند در زمان حمله‌ی مسلمانان به ایران همزمان با سقوط یزدگرد ساسانی، «نیک بانو»، دختر شاه از دست مسلمانان فرار کرد و به سمت اردکان رفت و در میان کوه مخفی و سپس ناپدید شد! به همین دلیل این مکان، جایی مقدس به حساب آمده و سپس به زیارتگاهی تبدیل شد و هم اکنون نماد وحدت و همگرایی جامعه زرتشتیان است.
مراسم زردشتیان در زیارتگاه چک چک
زردشتیان در ۲۴ تا ۲۸ خرداد (روز اشتاد تا انارام بر اساس تقویم زرتشتی) مراسمی در زیارتگاه چک چک برگزار میکنند. آنها پنج روز در این محل جمع می‌شوند. یکدیگر را ملاقات میکنند و سرود و دعا می‌خوانند. در دعاهایشان از فرد یا افرادی یاد میکنند که برای حفظ شرافت و پاکدامنی خود در برابر دشمن ایستاده و با کمک اهورایی (خداوندی)، اهورا از دست دشمنان به لابه لای کوه ها پناه برده اند. مراسم گوناگون زرتشتیان مانند نیایش همگانی، گهنبار خوانی، سدره پوشی ،نذورات، نامزدی و … نیز در همین زیارتگاه برگزار می‌شود.
نام زیارتگاه!
جالب است بدانید نام «چک چک» یا «چک چکو» از صدای قطره‌های آبی گرفته شده که از صخره‌ای که زیارتگاه در دل آن است، می‌چکد.
گفته شده زمانی که نیک بانو ناپدید شد پس از مدتی از بالای این کوه بی آب و علف قطرات آب مانند اشک چشم یتیمان و ستم دیدگان به زمین می‌چکد و آن عصا تبدیل به درختی تنومند می‌شود. جوشش آب به قدری بود که اگر مسافری از آنجا عبور کرد، سیراب شود اما اگر جمعیت بیشتر یا گله گوسفندی به آنجا می رسید میزان آن بیشتر می شد تا به همه برسد.
بعضی آب جاری در این زیارتگاه را قطرات اشک نیک بانو می‌دانند و معتقدند او در جایی که از نظرها پنهان است نشسته و اشک می ریزد. اشک او از دیواره‌های این زیارتگاه می‌چکد و به همین دلیل بسیاری برای تبرک از آن استفاده می کنند.
امکانات
برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق (خیله) برای آسودگی زیارت کنندگان و بازدید کنندگان فراهم است.
به وجود آمدن زیارتگاه چک چک
درباره‌ی به وجود آمدن این زیارتگاه و دلیل تقدس آن روایات زیادی وجود دارد. که در زیر به صورت خلاصه به آن اشاره می‌کنیم.
ناپدید شدن نیک بانو
در زمان سلطنت یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، اوضاع کشور دچار آشفتگی شد و وی را ناگزیر کرد تا برای حفظ امنیت خود و خانواده اش چاره ای بیندیشد. یزدگرد سوم پس از تامل بسیار و سنجیدن موقعیت و شرایط تصمیم گرفت تا از مدائن به یزد کوچ کند و دستور داد تا شهری مستحکم با حصار و برج و خندق برای محافظت از او و خاندانش بنا شود. آنچه که امروز با نام یزد می شناسیم همان شهر مستحکم بوده که با گذشت زمان به شکل امروزی خود در آمده است و احتمالاً آثار برج و حصار به جا مانده در محله یزاران نشانی از همان دوران باشد.
یزدگرد با مسلمانان جنگید اما در رسیدن به پیروزی ناکام ماند و به خراسان فرار کرد. در خراسان، مرد آسیابانی او را به قتل رساند و خبر مرگ شاه ساسانی به یزد رسید. خانواده‌ی وی برای در امان ماندن از شر دشمنان از یکدیگر جدا شدند و هر یک به گوشه‌ای از یزد گریختند و هرکدام به جایی فرار کردند.
نیک بانو و و خدمتکارش مروارید در بیابان از هم جدا شدند. نیک بانو به سمت کوهی رفت و هنگامی که سیاهی دشمن را دید از کوه بالا رفت. دشمن به قصد تعرض به دنبال او می‌رود و او با ناله می‌گوید: «مرا چون مادری مهربان در آغوش خود بگیر و از دست دشمنانم برهان.» سپس شکافی در کوه پدید می آید و نیک بانو را به درون می‌کشد!
پس از چند روز چوپانی گله‌ی خود را گم کرده بود. پس از جستجوی زیاد خسته شد و تشنه و گرسنه به آن کوه رسید و از قطرات آبی که از دیواره سنگی آن بر زمین می‌چکیده، سیراب شد و به خواب رفت. در خواب بانویی را می بیند که گله‌اش را در پناه خود گرفته است و از آن محافظت می‌کند. بانو به او می گوید: «در این محل اتاقی به نام من بساز و شمع و چراغ بیفروز و به دیگران نیز خبر بده که چنان کنند.» چوپان از خواب برخاست و گله‌اش را می‌بیند که سالم است. از شادی بسیار به سراغ بزرگان زرتشتی می رود و به کمک آنها زیارتگاه چک چک را بنا می‌کند.
ناجی گم شدگان
به هنگام فرمانروایی کیانیان بر ایران، کاروان‌هایی میان فارس و خراسان که محل سکونت این قوم بود، رفت و آمد داشتند و مجبور بودند از حاشیه‌ی کویر عبور کنند. یک بار در فصل بهار به هنگام حرکت کاروان از فارس به خراسان، طوفان شدیدی درگرفت و ادامه‌ی مسیر را با مشکل مواجه کرد. کاروانیان قادر به پیدا کردن جاده نبودند و مجبور شدند روزها در بیابان سرگردان بمانند. در یکی از روزها، ناگهان آهویی از پشت کوه بیرون آمد و با دیدن و دنبال کردن آن، در پشت کوه به منظره‌ای سبز و چشمه‌ی آب بر می‌خورند. پس از یافتن راه، خود را به خراسان می‌رسانند و نقل این ماجرا به گوش فرمانروا می‌رسد و عده‌ای را روانه‌ی این محل می‌کند تا چشمه را از نزدیک ببینند و شهری را در آنجا بنا کنند که همان یزد امروزی است. فرمانروا دستور می دهد که آن مکان را مقدس و محترم شمارند و نام پیر سبز را بر آن بگذارند.
معبد آناهیتا
برخی از زردشتیان معتقدند با وجود افرادی چون آریوبرزن، رستم فرخزاد، مازیار قارن، بابک خرمدین، آرش کمانگیر و… ناپدید شدن بانویی نمی‌تواند دلیل این تقدس باشد و حتماً دلیل دیگری باعث این موضوع شده است.
پیر واژه‌ای است که به آخرین گام عرفانی در آیین مهر (آیین پرستش الهه میترا) گفته می‌شود. زیارتگاه‌هایی از این دست در شهرهای دیگر نیز وجود دارند. این زیارتگاه ها به سوی شرق احداث شده اند تا پیروان مهر در گذشته، به هنگام سپیده دم بامدادی بتوانند آیین نیایش نور خورشید را انجام دهند. از این جهت بسیاری این مکان‌ها را به عنوان معبد آناهیتا برای مردمان گذشته می‌شناسند.
شکل زیارتگاه چک چک
زبارتگاه چک چک در پنج طبقه‌ی نامنظم ساخته شده. و به این صورت است که بام هر طبقه حیاط طبقه‌ی بالایی خود است. در بالاترین نقطه‌ی زیر کوه محیطی سرپوشیده است که در آن آتشکده‌ای قرار دارد. در این محوطه‌ی غار مانند درخت چنار کهن سالی هست که در بالا راجع به آن گفتیم.
در ورودی فلزی و به رنگ طلا است و روی آن عکس سرباز هخامنشی نقش بسته است. پوشش کف فضای کوچک زیارتگاه، از سنگ مرمر است که به دلیل ریزش قطرات آب از سقف همواره نمناک است. در قسمت هایی از این پوشش مرمرین، ظرف هایی به چشم می خورد که آب چکیده از سقف در آنها جمع می شود. بخشی از این آب به عنوان تبرک در اختیار زائران قرار می‌گیرد و بخش دیگر نیز به مصرف خوراکی می‌رسد.
در وسط فضای زیارتگاه، مجمر یا آتشدان قرار دارد که شعله های آن هیچ وقت نباید خاموش شوند.
داخل یکی از اتاق‌های این بنا چاهی به عمق بیش از ۵۰ متر قرار دارد که زرتشتیان اعتقاد دارند با بستن نخ به طناب این چاه به حاجات خود می‌رسند.
بازدید از زیارتگاه چک چک
نشانی: یزد، اردکان، کوه های میان اردکان و انجیره
بهای بلیط ورودی: ۲۰۰۰ تومان
با سپاس از مطالب ارزشمند و جالب. من دوسال است که ابان ماه به یزد میروم و سه روز می مانم یک حس خوبی برایم دارد. تاریخ نیاکان مان و فراز نشیب های ان و عزیزانی که علیرغم دشواری ها بر دین نیاکان ماندند قابل احترام هستند. .من چون چند سال اول انقلاب مطالعات مذهبی زیادی داشتم و سه دین را مطالعه کردم دین اسلام و دین زرتشت وایین بودا . ……………………..جدا از اختلافات ظاهری همه شان دعوت به نیکی میکنند و هر کدام به زبان خاص خود. ……الله و اهورا مزدا و بودا از همه مان قبول کند .