شهر کاشان جزء قدیمی‌ترین شهرهای ایران می‌باشد که از زمان گذشته تاکنون، تولید کننده پارچه‌های گران‌بها و مرغوب است. بطوری‌که می‌توان کاشان را وارث انواع پارچه‌های مخمل و تافته‌هایی دانست که سالها با نام پارچه‌های هرمزی شهرت زیادی در سراسر جهان داشته‌اند. از دیگر هنرهای درخشان این شهر تاریخی می‌توان به هنر فرش‌بافی آن اشاره کرد. فرش و گلیم کاشان دارای سابقه بسیار زیادی بوده و قدمتی چندین و چندساله دارد و از دیرباز جزء مرغوب‌ترین کالاهای موجود در سراسر دنیا است. فرش و گلیم کاشان در زمان قاجار یکی از تولیدات مهم این شهر محسوب می‌شد.
قالی‌های نفیس دوران صفویه، امروزه در بسیاری از موزه و کلکسیونهای بزرگ جهان نگهداری می‌شود. لازم به ذکر است که قالی‌های ابریشمی نقره باف و زرباف که به قالی شاه‌عباسی نیز معروف‌اند، به شهر کاشان نسبت داده می‌شود. برای فهم بهتر کیفیت فرش و گلیم کاشان ، در ابتدا تعریفی از هریک ارائه خواهیم داد.
گلیم چیست؟
گلیم، دست‌بافتی است بدون پرز که با نخ خامه پشمی، نخ پنبه‌ای و یا مصنوعی به صورت تاروپود بافته می‌شود. در بافت گلیم از نخ‌های 3 تا 5 لایه استفاده می‌شود. هرچه لایه‌های نخ کمتر باشد کیفیت گلیم بهتر بوده و ظریف‌تر خواهد بود. به نظر می‌رسد گلیم، نوع ساده قالی باشد؛ ازاین رو می‌توان پذیرفت که بافت گلیم قبل از ابداع قالی رواج داشته است. آثار به‌دست‌آمده در آرامگاه فراعنه مصر، نشان می‌دهد که حدود 2500 سال قبل از میلاد، گلیم وجود داشته است.
شواهد موجود بیانگر این است که گلیم‌بافی در ایران به بیش از 8000 سال قبل بازمی‌گردد. قدیمی‌ترین گلیم موجود در ایران، بافته‌ای است که در حاشیه جنوب شرقی دریای کاسپین یافت شده است. گلیمی دیگر نیز که دارای قدمتی بالغ بر 6000 سال است نیز درشوش پیدا شده است. با توجه به دوام گلیم و طرح‌های متفاوت و زیبای آن، یکی از کاربردی‌ترین وسایل موجود در زمان گذشته و حال می‌باشد.
نقوش به‌کاربرده شده در گلیم
در گلیم از انواع نقوش هندسی استفاده می‌شود. این نقوش بیشتر شامل لوزی، مربع، مثلث، شش‌ضلعی، انواع گل، بوته، ترمه و نقش انواع حیوانات اهلی و درنده می‌باشد.
قدیمی‌ترین گلیم بافته‌شده در مصر یافت شده است گلیم در بسیاری از مناطق ایران از جمله مشهد، شیراز، کردستان، یزد، اردبیل، گرگان، کرمان، سیستان، آذربایجان و … بافته می‌شود اما از جمله معروفترین گلیم‌های بافته‌شده در ایران، گلیم‌های باارزش کاشان می‌باشد.
اندازه گلیم
گلیم‌های متوسط معمولاً دارای ابعاد یک متر در دومتر هستند. مسندها 150 در 100 و پادری‌ها در ابعاد 90 در 60 می‌باشند. گلیم‌های ایرانی به دو روش کرباسی و صوفی نیز دردارهای عمودی یا ایستاده، افقی یا زمینی بافته می‌شوند.
انواع گلیم
گلیم به 3 روش بافته می‌شود:
گلیم ساده باف: در این نوع گلیم، پودها یکی در میان از لابه‌لای تار عبور می‌کنند. این نوع گلیم یک رویه است و برای بافت آن معمولاً از نقشه از قبل آماده شده استفاده نمی‌شود و نقش‌ها ذهنی‌اند. نقوش گلیم ساده بافت عموماً هندسی بوده و به ندرت از نقوش منحنی در آن استفاده می‌شود.
گلیم برجسته: این نوع گلیم دارای زمینه‌ای ساده است ولی طرح اصلی مانند قالی پرزدار است. به این صورت که از روی نقشه قالی، بر روی پله گلیم گره‌زده می‌شود و در پایان پرز اضافی چیده می‌شود.
گلیم ورنی: ورنی، گلیمی است که بدون پرز و یک رو، که قالبا بدون نقشه و به‌صورت ذهنی توسط دختران و زنان بافته می‌شود. بهترین ورنی‌های ایران توسط ایل شاهسون یا ایل سون تولید می‌شود که سابقه طولانی در این زمینه‌دارند، به‌گونه‌ای که همواره واژه ورنی با نام شاهسون همراه بوده است.
شیوه بافت گلیم در کاشان
- شیوه پودگذاری: در این شیوه تنها از نخ تار و نخ پود برای بافت گلیم استفاده می‌گردد. پودهای رنگارنگ را از زیر و روی رشته‌های تار عبور می‌دهند، با تغییر رنگ‌های پود است که نقش‌ها پدیدار می‌شوند و هر دو روی گلیم صاف، هموار، همرنگ و قابل استفاده است.
- شیوه پودپیچی: در این نوع بافت علاوه بر نخ تاروپود از نخ سومی به عنوان پود نازک‌تر نیز استفاده می‌شود. در واقع پود به صورت پیچشی از بین نخ‌های تار عبور می‌کند، سپس با عبور پود نازک و کوبیدن آن با شانه، عمل درگیری نخ‌های تاروپود قطعی می‌شود.
در این روش گلیم به صورت بافت قالی بافته می‌شود. به عبارت دیگر این نوع گلیم حدی فاصلی میان گلیم‌های سنتی و قالی است. این نوع گلیم‌ها به نام سوماک معروف هستند و در مناطقی همچون کرمان، آذربایجان و کاشان بافته می‌شوند.
جنس تاروپود گلیم
عموماً تاروپود گلیم‌های موجود از پشم حیواناتی نظیر گوسفند و بز می‌باشد. زیرا این نوع پشم‌ها به نسبت سایر الیاف از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردارند. همچنین با دوام تر بوده و قابلیت رنگ‌پذیری بیشتری نیز دارند. در فرش و گلیم کاشان نیز با توجه به مرغوبیت و کیفیت مثال‌زدنی آن غالباً از پشم گوسفندان برای استفاده در تاروپود فرش و گلیم استفاده می‌شود.
فرش کاشان
هرچند شهر کاشان نیز مانند دیگر مناطق با هجوم بیگانگان و بروز حوادث غیرمترقبه با کاهش رونق فرش‌بافی روبه‌روگردیده است اما همچنان فرش و گلیم کاشان آوازه خود را از دست نداده و جزء بهترین‌های حوزه خود می‌باشد. فرش و گلیم کاشان نقش بسیار مهمی را در احیا صنعت فرش و گلیم ایفا کرده است. فرش و گلیم کاشان را از نظر نقشه و جزئیات می‌توان به 3 دسته مجزا تقسیم کرد:
- تولیدات کاشان
- تولیدات نطنز
- تولیدات جوشقان
این خطه علاوه بر شهرت خود در زمینه بافت فرش و گلیم کاشان، دارای پیشرفته‌ترین تولیدات صنعتی در زمینه بافت فرش‌های ماشینی نیز می‌باشد. پیشرفت اساسی این شهر در زمینه فرش و گلیم کاشان از سال 65 آغازشده است و تا امروز بیش از 600 واحد تولیدی مشغول بافت باکیفیت‌ترین و زیباترین فرش و گلیم کاشان هستند.
بافت ریز فرش و گلیم کاشان و ظرافت موجود در آن یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت این محصول در بین آحاد مردم جهان است. رج شمار فرش کاشان عمدتاً بین 30 تا 45 رج می‌باشد و یکی دیگر از خصوصیات ظاهری فرش و گلیم کاشان استفاده از اسلیمی‌های سفیدرنگ در دور لچک و ترنج و حاشیه می‌باشد.
فرش و گلیم کاشان
فرش و گلیم کاشان چه به‌صورت دست‌بافت و چه به‌صورت ماشینی جزو بهترین محصولات موجود می‌باشد و شما با خرید هر یک از این محصولات اوج سلیقه و خوش نظری خود را به رخ خواهید کشید. حتی با استفاده از کوچک‌ترین محصولات از فرش و گلیم کاشان می‌توانید رنگ و لعاب دیگری به فضای منزل خود داده و از این محصول بی نظیر و چشم‌نواز نهایت لذت را ببرید.
