ارگ بم که یکی از آثار ثبت جهانی ایران است و با وسعت 180 هزار متر مربع وسعت بزرگترین سازه خشتی جهان نیز به شمار می‌رود در سال 2003 دچار زلزله بسیار شدیدی شد و 80 درصد این سازه تخریب شد ولی پس از گذشت 14 سال این بنای شگفت انگیز دوباره از دل خاک بیرون کشیده شد و به دوران شکوه خود باز می‌گردد. با ایران تراول همراه باشید تا این بنای زیبا را بیشتر بشناسیم.
داستان ارگ بم
اطلاعات دقیقی از زمان احداث بنای اولیه این بنا در دست نیست و تغییرات زیاد و دیوارهای چند لایه نشان از این دارد که این دژ به طور مداوم از دو هزار سال پیش به قبل مورد توسعه و بازسازی بوده است. این بنا به دلیل حضور در مسیرهای تجاری جنوب شرقی ایران نمونه‌ای ویژه در تاثیر تعامل و تجارت در رشد و توسعه انسان است. به طوری که در دل کویر و با کمک دانش انتقال و مدیریت آب جمعیت فراوانی را در خود جای داده است.
بعد از زلزله بم و در بازسازی‌های صورت گرفته در آن زمان سیستم آبرسانی پیشرفته‌ای مربوط به چند هزار سال پیش کشف شد که آب دو رشته قنات را به طور هوشمندانه‌ای در سطح دژ و دو بخش رعیت نشین و شاه نشین توزیع می‌کرده است. و این خود نشان از این دارد که وقتی مزیت تجارت مردم را در محلی گرده هم می‌آورد می‌توان با خلاقیت و نوآوری با طبیعت و محیط گرم و خشک آن غلبه کرد.
ارگ بم از گذشته جایگاه شورشیان حکومت بوده است و به دلیل ثروتی که بمی‌ها از طریق قرار گرفتن در مسیر تجارت دریافت می‌کردند و دور بودن از مرکز حکومت چندان وابستگی به حکومت مرکزی نداشتند، این موضوع سبب شده چندین بار در طول تاریخ نام بم به عنوان دژ در محاصره شاهان و حاکمان برده شود. و در بسیاری موارد هم پیروز شده است. از مهم ترین اتفاقات تاریخی در این دژ به سرنگونی حکومت زندیه و پیروزی آقا محمد قاجار است که دقیقا در ارگ بم اتفاق می‌افتد.
ساكنان ارگ بم در حدود يكصد و پنجاه سال پيش ، براي آخرين بار ارگ بم را ترك نموده ودرون باروی شارستان و در ميان باغ ها و نخلستان‌های بيرون از شهر ساکن شدند.
در سال 2003 زلزله بزرگی تمام این بنا را با خاک یکسان می‌کند اما با کمک کشورهایی مثل ژاپن، ایتالیا، فرانسه و.. این اثر ثبت جهانی در میراث یونسکو بار دیگر جان تازه‌ای گرفته است و هنوز هم یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری کرمان است.
ارگ بم در شاهنامه فردوسی
«شاهنامه» از مواد و عناصر اساطیری و حماسی قوی و سرشار سرشار است اما هدف فردوسی از سرودن و مکتوب کردن آن جمع و نقل اساطیر نبوده است، بلکه در صدد بوده است که تاریخ ایران را از روی روایات کهن به نظم آورد. از این رو شاهنامه را قبل از هر چیز باید یک منظومه تاریخی شمرد؛
از این قرار می‌توان شاهنامه را مجموعه‌ای از داستان‌های حماسی شمرد. هر یک از این داستان‌ها در حد خود قوی و کامل و عالی است و قدرت حماسی آنها غالباً به اندازه‌ای است که شاهنامه را در عین آنکه یک منظومه تاریخی است، همواره می‌توان در ردیف عالیترین آثار حماسی جهان قرار داد؛ مخصوصاً از لحاظ کمال فنی آن را با ایلیاد هومر می‌توان مقایسه می‌کنند.
از ارگ بم در افسانه شاهنامه هم نام برده شده است. افسانه هفتواد که به اردشیر بابکان در عصر ساسانیان و شهری به نام کجاران (نام قدیم بم) و پیدایش ابریشم و نقش آن در رونق کرمان اشاره دارد. در این داستان دختری است که کرمی را پیدا می‌کند و درون جعبه‌ای می‌گذارد و هر روز به او غذا می‌دهد و کرم مدام بزرگ و بزرگتر می‌شود و با ابریشم آن مردم کجاران به ثروتی رسیدند و با آن ثروت قلعه دختر را در نزدیکی بم بنا می‌کنند و از دادن خراج به حکومت سر باز می‌زنند. و کرم که بسیار بزرگ شده را در آن جای می‌دهند و نام کجاران به کرمان (کرم‌ها) تغییر می‌کند. اردشیر بابکان بنیانگذار حکومت ساسانی به کرمان لشکر می‌کشد و با ترفندهایی کرم و دیگر شورشیان را از بین می‌برد. و دژ مستحکمی روی صخره‌ای سنگی بنا می‌کند و کرمان را برای مدتی پایتخت ساسانی می‌کند. این دژ همان ارگ بم است که بر روی تنها صخره سنگی آن منطقه وجود دارد. امروزه هم اطراف بم پر است از آثار دوران ساسانی.
معماری و بخش‌های مختلف ارگ بم
ارگ بم مجموعه ای بزرگ از ساختمان های بلند و محصور است که در نزدیکی شهر بم در استان کرمان قرار دارد. این ارگ وسعتی نزدیک به ۱۸۰۰۰۰ مترمربع دارد و دیوارهایی به بلندی ۶ تا ۷ متر و درازای ۱۸۱۵ متر آن را احاطه کرده اند. در معماری این شهر باستانی، دو بخش جدا از هم در نظر گرفته شده است که عبارتند از:
بخش حاكم نشين بر فراز قله صخره و در شمال ارگ جا دارد و متشكل از بناهايي است، همچون؛ برج اصلي ، چهارفصل ، خانه حاكم ، چاه آب ، حمام ، خانه رئيس سرباز خانه (ساختمان معروف به آسياب بادي) ، سرباز خانه ، دروازه (ساساني) و برج و باروي اين مجموعه را شامل مي شود . گفتني است كه جز بناي آسياب بادي، ديگر بخش هاي حاكم نشين بر باروهايي سنگي با بلندي نزديك به هفت متر استوار شده است كه در زير روكش كاهگلي پنهان مانده است ، چنين به نظر مي رسد كه در لايه هاي مانده در محدوده باروي سنگي به ويژه در سطوح زيرين آن كهنه ترين بخش حاكم نشين باشد. در بخش شرقي حاكم نشين دروازه مسدود شده اي است كه آن را كد كرم (خانه كرم) مي خواندند و وجود اين پديده را سندی بر جا مانده از داستان هفتواد تلقي نموده اند.
فضاي مردم نشين يا عامه نشين با حصاري بلند در راستاي شرقي غربي از بخش حاكم نشين جداشده و دسترسي اين دوبخش به يكديگر از راه دروازه‌ای است كه از شمال بنای مير آخور به سرباز خانه حاكم نشين مي رسد. بخش مردم نشين را به دوره‌ای از گسترش ارگ نسبت داده اند، با اين حال اين دوبخش در ميان باروی حصينی با 38 برج بزرگ و كوچك جاي دارد كه يكپارچه به نظر مي‌رسد وتنها دروازه اين مجموعه در ميان باروی جنوبی مردم نشين جاسازی شده است فضای مردم نشين شامل دروازه ورودی، بنای سردروازه ، راسته بازار ، مسجد جامع ، بنای زورخانه (مقبره) ، ساباط و خانه جهودا ، ميدان تكيه، مسجد پيامبر ، حمام ، مدرسه (خانقاه) ، اصطبل ، بناي ميراخور و محله‌های مسكوني است.
موقعیت جغرافیایی ارگ بم
بم یکی از شهرهای استان کرمان است که در جنوب شرقی ایران قرار دارد. بم پایتخت گردشگری جنوب شرق ایران است و در فاصله ۱۹۵ کیلومتری جنوب شرقی کرمان قرار دارد. پیشنهاد ایران تراول این است که در سفر به کرمان حداقل یک روز را برای سفر به بم در نظر بگیرید، آثار دیگری همچون شهر تاریخی دارزین، قلعه دختر، بنای چارطاق، ساختمان کوشک و پیر علمدار از جمله عمارت‌های باستانی هستند که بزرگترین بنای خشتی جهان را در برگرفته‌اند و قطعا با دیدن این حد از فرهنگ و تاریخ دلیل خوبی برای سفر به این شهر هستند.
