زندان اسکندر ، نام اسکندر در تاریخ ایران همیشه در کنار کلماتی با معنای ناخوشایند همراه می‌شود. گاهی اتفاقات تلخ یا مکان‌های دلهره آور در ذهن مردم به نام اسکندر گره می‌خورد و بر اساس آن داستان‌های در ذهن‌شان شکل می‌گیرد. مدرسه ضیائیه هم یکی از مواردی است که داستان‌های متنوع و زیادی پیرامون ارتباط آن با اسکندر آورده شده. در این مقاله می‌خواهیم کمی در مورد داستان‌های پیرامون این بنای تاریخی صحبت کنیم. با ایران تراول برای معرفی جاذبه‌های ایران همراه باشید.
مختصری از رابطه اسکندر و ایران باستان
اسکندر مقدونی در سده سوم پیش از میلاد به شاهنشاهی ایران حمله کرد و با شکست امپراطوری هخامنشی تمام آن را به اختیار خود در آورد و در هرکجا که قدم میگذاشت ویرانی به ارمغان می‌آورد. در تاریخ ایران چندین بار کشورگشایان و جنگجویان به آن حمله کردند، اسکندر اولین آنها بود. اما به مانند مغول‌ها و عرب‌ها در نهایت این فرهنگ ایرانی بود که پیروز شد و تاثیری که فرهنگ ایرانی روی اشغال گران گذاشت از تاثیر اشغال گران بر ایران بسیار چشم گیرتر بود. اسکندر هفت سال به ایران حکومت کرد و هرچه گذشت بیشتر شیفته فرهنگ ایران زمین شد و به گواه تاریخ نویسان از جمله پلوتارک جامه‌ی ایرانی بر تن می‌کرد. و خود را جانشین داریوش سوم می‌دانست. می‌گویند اسکندر اسیران ایرانی را به یزد فرستاد و در زندانی بزرگ به بند کشید. اما امروزه از آن زندان تنها نامی بر جای مانده و به نظر نمی‌رسد که مدرسه ضیائیه همان زندان اسطوره‌ای ایران باشد.
اسکندر در راه سفر به هگمتانه برای تاراج گنجینه‌ی هخامنشیان با مرگ معشوقه‌اش رو به رو شد و چندی بعد در سن 33 سالگی با کوهی از جاه طلبی و فکر حمله به عربستان درگذشت.
زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه
تاریخ نویسان بسیار به نام زندان اسکندر در شهر یزد اشاره کردند، از حافظ تا معین الدین نظری و بسیاری دیگر از تاریخ نویسان قرن 15 تا 17 میلادی زندان اسکندر را در شهر یزد توصیف کرده‌اند و گاه نام محله و حتی نشان همین مدرسه را داده‌اند. وجود چاه عمیقی در این بنا که به علت فرو ریختن سیستم آبرسانی زیر آن بوده است هم به این داستان‌ها در ذهن مردم دامن زده است. اما چیزی که مشخص است این است که این بنا و معماری آن هیچ شباهتی با یک زندان ندارد. در کتاب یادگار های یزد نوشته ایرج افشار و برخی منابع دیگر به این بنا با عنوان مدرسه، مسجد و آرامگاه اشاره شده و از زندان حرفی به میان نیامده است.
در روایتی دیگر می گوید که زندان اسکندر در یزد در سال ۶۳۱ هجری قمری توسط یکی از عرفای مشهور که معروف به ضیاءالدین حسین رضی بنا شده است بنای اولیه فقط شامل گنبدخانه بوده و در سال ۷۰۵ هجری قمری توسط پسرانش مجدالدین حسن و شرف‌الدین علی مورد بازسازیس و تکمیل قرار گرفته و مدرسه و ارتباط آن با گنبد خانه ایجاد شده است. البته باز هم این احتمال وجود دارد که زندان اسکندر در واقع بقایای یکی از خانه های خاندان رضی و گنبد باقی مانده از بقعه و قبور آن ها بوده باشد. همانطور که می بینید روایات زیاد است. در واقع تاریخ این بنا واقعا مبهم است و پیوند عجیبی با داستان و افسانه دارد.
معماری زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه
زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه بنایی با معماری آذری است. شیوه آذری یا آذربایجانی، سبکی منسوب به آذربایجان می باشد که در مسجد کبود تبریز به آن اشاره کردیم. در معماری ایرانی پس از اسلام و در زمان حکومت ایلخانان بر ایران رواج یافت است. در این بنا از تزئینات کاشی کاری استفاده نشده و تنها خشت در ساخت این بنای ساده و زیبا به کار رفته است اما به علت مرمت گنبد توسط استاد آخوند خرمی، در این قسمت آجر نیز مشاهده می شود.
معماری زیبای گنبد مدرسه، از جمله‌ی ویژگی‌های خاص این مجموعه است که به‌عنوان شیوه‌ای ساختمانی می‌توان آن‌را در سایر گنبدهای دوره‌ی مغول ایران نیز مشاهده کرد و به‌نظر می‌رسد، در بنای مدرسه‌های رکنیه ، حسینیان و کمالیه از معماری این ساختمان تقلید شده باشد. هم‌چنین شبستان مدرسه، یک محراب دارد و در اطراف صحن مدرسه، رواق‌هایی ساخته شده که در ضلع غربی آن، رواقی بزرگ‌تر و محرابی گچی وجود دارد.
چاهی با قطر دو متر هم در وسط حیاط این بنا وجود دارد که شاید تنها نکته‌ای باشد که ما را به یاد زندان بیندازد، این چاه با عمق پنج متر به سمت حوضی در سرداب می‌رود. حوض و جریان هوا از شیوه‌های رایج معماری ایرانی برای خنک کردن محیط و تهویه هوا بوده است. هوای تازه از بالا وارد می‌شود و با برخورد به حوض آب خنکی و طراوت می‌گیرد و محیط را در هوای گرم کویری مطبوع می‌کند.
موقعیت جغرافیایی زندان اسکندر
یکی از مهم‌ترین عوامل برای آنکه ایران تراول به شما توصیه می‌کند تا از این بنا دیدن کنید این است که زندان اسکندر در یکی از بهترین مناطق برای پیاده گردی و ساباط گردی در شهر یزد قرار دارد. و شما در محله تاریخی فهادان می‌توانید چند ساعت پیاده گردی کنید و در گوشه گوشه شهر به کشف فرهنگ ایرانی و مردم بومی یزد بپردازید.
آذرس دقیق: استان یزد، شهر یزد، محله تاریخی فهادان، کوچه رختشویخانه، کوچه حمام نو، مجاور بقعه دوازده امام
اطلاعات بازدید
زمان بازدید: همه روزه به جز ایام سوگواری تعطیل رسمی
ساعات بازدید: ۸.۰۰ تا ۱۹.۴۰
هزینه بازدید: ۲۵۰۰ تومان برای اتباع ایرانی و ۱۵۰۰۰ تومان برای اتباع خارجی
